21 Μαΐου του 1864: Η Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα
Στις 21 Μαΐου 1800 υπογράφεται στην Κωνσταντινούπολη συνθήκη που αναγνωρίζει την ανεξαρτησία των Επτανήσων με το όνομα «Πολιτεία των Επτά Ενωμένων Νησιών» στην οποία επικυρίαρχη είναι η Τουρκία. Πρόκειται για το πρώτο ελληνικό ανεξάρτητο κράτος των νεότερων χρόνων, με δικό του Σύνταγμα και νόμους. Δεν ευδοκιμεί όμως, αφού σημειώνονται αυτονομιστικές εξεγέρσεις, ιδίως στο Ληξούρι, έως την κατάλυση της Επτανήσου Πολιτείας το 1807.
Το 1809 οι Άγγλοι καταλαμβάνουν τη Ζάκυνθο και την Κεφαλονιά. Με ειδική συνθήκη στις 24 Νοεμβρίου 1815 η Βρετανία αναλαμβάνει την Προστασία των Επτανήσων. Αυτά της προσφέρουν ένα στρατηγικό σημείο για την προώθηση των συμφερόντων της στη Μεσόγειο, ελέγχοντας την οικονομική κίνηση στη Μεσόγειο και παρεμβαίνοντας στις σχέσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τους υπηκόους της. Στα χρόνια της αγγλικής «προστασίας» αναπτύχθηκε, πρώτα στην Κεφαλονιά κι αργότερα στα υπόλοιπα Ιόνια Νησιά, το πρωτοπόρο σε αξίες και αρχές κίνημα του Ριζοσπαστισμού. Ο Ριζοσπαστισμός συνδύαζε το αίτημα της εθνικής ανεξαρτησίας με εκείνο της λειτουργίας δημοκρατικού πολιτεύματος και πρόβαλε τις αρχές της ελευθερίας, της λαϊκής κυριαρχίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Συνδέθηκε με κινήματα και ηγετικές μορφές της επαναστατικής Ευρώπης και διακήρυξε την ανάγκη ίδρυσης μιας Ευρωπαϊκής Συμπολιτείας στη βάση της αλληλεγγύης των λαών.
Οι Ριζοσπάστες:
Ναθαναήλ Δομενικίνης
Φραγκίσκος Δομενικίνης
Ηλίας Ζερβός-Ιακωβάτος
Ανδρέας Καρούσος
Γεράσιμος Λιβαδάς
Ιωσήφ Μομφεράτος
Τηλέμαχος Παίσης
Σταμάτιος Πυλαρινός
Ιωάννης Τυπάλδος-Δοτοράτος
Γεώργιος Τυπάλδος-Ιακωβάτος
Επτανήσιοι πρωτοστατούσαν εκείνη την εποχή στην οικοδόμηση του Νέου Ελληνικού Κράτους (Καποδίστριας, Μεταξάς) και παράλληλα διαμορφωνόταν η Μεγάλη Ιδέα των Ελλήνων. Τα Ιόνια Νησιά άρχισαν κι αυτά να διαμορφώνουν το αίτημα για Ένωση με την ευρύτερη Ελληνική Πατρίδα που αποκτούσε περισσότερο μαχητική έκφραση (μαχητικές εκδηλώσεις του Σταυρού - Σεπτέμβριος 1848 - και εξέγερση της Σκάλας - 1849). Η Προστάτρια δύναμη χρησιμοποίησε όπλα, κατέφυγε σε διώξεις, καταδίκες, απαγχονισμούς, εξορίες, εκλογικές νοθείες. Οι Ριζοσπάστες προωθούσαν θαρραλέα το αίτημα της Ένωσης και το διατύπωσαν επίσημα μέσα στην αίθουσα της Θ' Βουλής της Ιονίου Πολιτείας (Κέρκυρα, 1850). Οι Άγγλοι προσανατολίστηκαν στην Ένωση, μετά την αποτυχία της αποστολής του Γλάδστωνα στα Επτάνησα (1859), συνδυάζοντάς την με την έξωση του Όθωνα από τον ελληνικό θρόνο και την αντικατάστασή του με νέο βασιλιά. Οι Ριζοσπάστες έγκαιρα αντιλήφθηκαν τους στόχους της αγγλικής πολιτικής που εξυπηρετούσαν μόνο τα συμφέροντα της. Οι Ηλίας Ζερβός-Ιακωβάτος και Ιωσήφ Μομφεράτος αυτοί που αγωνίστηκαν και μάτωσαν για την Ένωση - αρνήθηκαν να υπογράψουν μια ένωση «που υπαγορεύτηκε από πολιτικές ιδιοτέλειες και σκοπιμότητες της αυτόκλητης αγγλικής «Προστασίας» και χορηγήθηκε όχι ως αναφαίρετο και απαράγραπτο δικαίωμα του επτανησιακού λαού, αλλά ως ικεσία προς την Αγγλίδα Βικτώρια».
Στις 21 Μαΐου 1864 γίνεται η ένωση των Ιονίων νήσων με την Ελλάδα με τον δωρισμό της χώρας, από τους Άγγλους, στον βασιλέα. Από τους πανηγυρισμούς απουσιάζουν οι κορυφαίοι ηγέτες και μάρτυρες του ριζοσπαστικού αγώνα, ο Ηλίας Ζερβός-Ιακωβάτος και ο Ιωσήφ Μομφεράτος.
Οι Επτανήσιοι έφεραν στην Κοινοβουλευτική ζωή της Ελλάδας την εμπειρία τους από πολιτικούς, εθνικούς, κοινωνικούς αγώνες. Δεν είναι τυχαίο ότι τα πρώτα βήματα του Κοινωνισμού (σοσιαλισμού) στην Ελλάδα συνδέονται με ονόματα Επτανησίων, όπως του Π. Πανά, του Ρόκου Χοϊδά, του Δρακούλη, του Μαρίνου Αντύπα .Έφεραν μαζί τους στην ελλαδική κοινωνία μια πνευματική παράδοση, που εκφράζεται με ονόματα όπως ο Σπ. Ζαμπέλιος, ο Πέτρος Βράιλας Αρμένης, ο Παύλος Καλλιγάς και άλλοι, επίσης μια λαμπρή και επιβλητική ποιητική κληρονομιά με κορυφαίο το Διονύσιο Σολωμό και ώριμο πλέον το αίτημα για αναγνώριση της δημοτικής γλώσσας ως μέσου σκέψης και έκφρασης των Νεοελλήνων.
(Β. Βώρος – Π. Πετράτος)