English

Ψηφιακές δεξιότητες και κατάρτιση

Ψηφιακές δεξιότητες και κατάρτιση

Η πανδημία ανέδειξε τη σημασία των ψηφιακών δεξιοτήτων για την εργασία και τις αλληλεπιδράσεις. Παράλληλα όμως, αποκάλυψε σοβαρές ανισότητες όσον αφορά την απόκτηση ψηφιακών δεξιοτήτων και την πρόσβαση στην εκπαίδευση στην ΕΕ. Το Κοινοβούλιο θέλει το "Ευρωπαϊκό θεματολόγιο δεξιοτήτων" να ενθαρρύνει τους πολίτες και τις επιχειρήσεις να επωφεληθούν πλήρως από τις τεχνολογικές εξελίξεις.

 

Οικονομία της πλατφόρμας

Οι ψηφιακές πλατφόρμες αποτελούν σημαντικό μέρος της οικονομίας και των ζωών των πολιτών. Προσφέρουν τεράστιες ευκαιρίες ως διαδικτυακές αγορές, και συνιστούν σημαντικά μέσα επικοινωνίας. Ενέχουν όμως και σημαντικές προκλήσεις.

 

Η ΕΕ ενέκρινε τον Νόμο για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες και τον Νόμο για τις Ψηφιακές Αγορές με στόχο την προώθηση της ανταγωνιστικότητας, της καινοτομίας και της ανάπτυξης, ενισχύοντας παράλληλα την επιγραμμική ασφάλεια, την αντιμετώπιση του παράνομου περιεχομένου και τη διασφάλιση της προστασίας της ελευθερίας του λόγου, της ελευθερίας του Τύπου και της δημοκρατίας.

Ευφυή συστήματα οδικών μεταφορών

 

Το Κοινοβούλιο ενέκρινε νέους κανόνες για την ανάπτυξη ευφυών συστημάτων μεταφορών (ITS) στις οδικές μεταφορές. Αυτοί οι κανόνες αποσκοπούν στην αύξηση της διαθεσιμότητας ψηφιακών δεδομένων κίνησης, στην προώθηση της ψηφιοποίησης στον τομέα των μεταφορών και στη διευκόλυνση της ανταλλαγής δεδομένων μεταξύ των εφαρμογών κινητικότητας. Στόχος είναι η ενίσχυση της οδικής ασφάλειας, της αποτελεσματικότητας και της βιωσιμότητας στην κινητικότητα.

Οι κανόνες δεν ευνοούν κάποια συγκεκριμένη τεχνολογία που θα χρησιμοποιηθεί σε έξυπνες υπηρεσίες μεταφορών, αλλά θέλουν να διασφαλίσουν ότι οι εφαρμογές μπορούν να λειτουργούν καλά μεταξύ τους. Θα πρέπει να σχεδιάζονται έτσι ώστε να παρέχουν σαφείς και εύκολα κατανοητές πληροφορίες στους χρήστες σχετικά με τις διάφορες επιλογές μεταφοράς που έχουν στη διάθεσή τους και να μην κάνουν διακρίσεις σε βάρος των ευάλωτων χρηστών του δρόμου. Τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να ενισχύσουν τη συνεργασία, ειδικά για διασυνοριακά έργα, για να διασφαλίσουν την ομαλή διασυνοριακή μεταφορά.

Διαδικτυακά βιντεοπαιχνίδια – προστατεύουν τους παίκτες και ενισχύουν τις δυνατότητες του κλάδου

Ο τομέας των διαδικτυακών βιντεοπαιχνιδιών ανθεί και συμβάλλει στον ψηφιακό μετασχηματισμό της ΕΕ. Καθώς η βιομηχανία τυχερών παιχνιδιών επεκτείνεται ταχέως, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι οικονομικές, κοινωνικές, εκπαιδευτικές, πολιτιστικές και καινοτόμες πτυχές των διαδικτυακών βιντεοπαιχνιδιών.

Η ΕΕ θέλει να υποστηρίξει τον τομέα, ο οποίος παρέχει περισσότερες από 90.000 άμεσες θέσεις εργασίας στην Ευρώπη και έχει μέγεθος αγοράς 23,3 δισεκατομμυρίων ευρώ το 2021. Ταυτόχρονα, πρέπει να διασφαλιστεί ένα ασφαλέστερο περιβάλλον για τους παίκτες. Οι ευρωβουλευτές ζητούν τη θέσπιση κανόνων που να ρυθμίζουν προβληματικές πρακτικές αγορών, όπως loot boxes, καλύτερες πολιτικές ακύρωσης και προστασίας δεδομένων, καθώς και περισσότερη προστασία για τους ανήλικους παίκτες και τις ευάλωτες ομάδες.

πληροφόρησης.

Τι είναι η ουδετερότητα του άνθρακα;

 

Η ουδετερότητα του άνθρακα είναι η επίτευξη ισορροπίας ανάμεσα στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και την απορρόφηση άνθρακα σε συλλέκτες διοξειδίου. Για να επιτευχθούν καθαρές μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα πρέπει να αντισταθμιστούν από την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα.

 

Οι συλλέκτες διοξειδίου του άνθρακα είναι κάθε σύστημα που απορροφά περισσότερο άνθρακα απ' ό,τι εκπέμπει. Οι κύριες φυσικές καταβόθρες άνθρακα είναι το έδαφος, τα δάση και οι ωκεανοί. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, οι φυσικοί νεροχύτες αφαιρούν μεταξύ 9,5 και 11 Gt CO2 ετησίως. Οι ετήσιες παγκόσμιες εκπομπές CO2 έφθασαν τα 37,8 Gt το 2021.

 

 

 

Νόμοι – Δικαιοσύνη – Θανατική ποινή

Νόμοι – Δικαιοσύνη

Δίκαιο - Δικαιοσύνη

Δίκαιο = 1. Ηθική αρχή σύμφωνα με την οποία αναγνωρίζεται και εξασφαλίζεται ίση μεταχείριση σε όλα τα μέλη της κοινωνίας και αποδίδεται στον καθένα το οφειλόμενο. 2. Δικαίωμα που πηγάζει από την έννοια του δικαίου 3. Σύνολο κανόνων που ρυθμίζουν με την ισχύ νόμου τις σχέσεις των μελών μιας κοινωνίας. Φυσικό δίκαιο: οι άγραφοι νόμοι που πηγάζουν από την ίδια φύση του ανθρώπου και από τους οποίους απορρέει το γραπτό δίκαιο. Γραπτό δίκαιο: οι νόμοι της πολιτείας. Δημόσιο δίκαιο: ρυθμίζει τις σχέσεις της πολιτείας με τα άτομα. Διεθνές δίκαιο: ρυθμίζει τις σχέσεις μεταξύ των κρατών. Ιδιωτικό δίκαιο: ρυθμίζει τις ανάγκες μεμονωμένων ατόμων. Εθιμικό δίκαιο: στηρίζεται σε έθιμα και συνήθειες που έχουν επικρατήσει.

Η ρύθμιση του δικαίου είναι υποχρεωτική και ετερόνομη: Δεν επαφίεται στην «αγαθή προαίρεση» δεν εκπορεύεται από την συνείδηση μας, αλλά από την κοινωνία.

Το δίκαιο ως έκφραση της συλλογικής θέλησης δεσμεύει την ατομική θέληση χωρίς ν’ αφήνει περιθώρια επιλογής.

 

Δικαιοσύνη = 1. Τήρηση των αρχών του δικαίου από τα μέλη μιας κοινωνίας, που εκφράζεται με την ίση και ορθή εφαρμογή των γραπτών νόμων και το σεβασμό των άγραφων. 2. Θεσμός της πολιτείας που έχει σκοπό την επιβολή των νόμων 3. Το σύνολο των δικαστικών αρχών.

Σωφρονιστικό σύστημα: Το σύνολο των επιστημονικών αρχών και μεθόδων αλλά και των κανόνων και ρυθμίσεων που θεσπίζει η πολιτεία για την ηθική βελτίωση και την κοινωνική αποκατάσταση των φυλακισμένων. Οι στόχοι του είναι: α) η συμμόρφωση του θύτη (απολογισμός, αυτοκριτική, αυτοέλεγχος, αυτοβελτίωση) και η κοινωνική του επανένταξη β) η κοινωνική άμυνα, η προστασία της κοινωνίας από την κατ’ εξακολούθηση επικίνδυνη δράση των παραβατών και ο παραδειγματισμός των υπολοίπων.

 

&    Γραπτοί νόμοι

  • Υπό την προϋπόθεση ότι είναι δίκαιοι, ασκούν ευεργετική επίδραση σε ατομικό και νομικό επίπεδο.
  • Παρέχει ίσες ευκαιρίες ανάπτυξης (περιορισμός αδικιών και ανισοτήτων) σε όλους τους πολίτες συμβάλλοντας στην πνευματική, πολιτιστική και οικονομική πρόοδο.
  • Κατοχυρώνει και προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα.
  • Αποτρέπουν την αυτοδικία και την επιβολή της θέλησης των ισχυρών
  • Συντελούν στην ηθική ωρίμαση του ανθρώπου και κυρίως καλλιεργούν την υπευθυνότητα, αφού του προβάλλει την έννοια του ορθού, του επιτρεπτού.
  • Ενισχύει την κοινωνική συνείδηση και τις άλλες κοινωνικές αρετές, αφού ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται ότι ανήκει σε ένα σύνολο με δικαιώματα και υποχρεώσεις.
  • Περιορίζουν φαινόμενα νοσηρότητας, αφού επιλύουν διαφορές, συμβάλλοντας στην κοινωνική ομαλότητα.
  • Εδραιώνουν τη δημοκρατία, αφού επιτρέπουν την ελεύθερη εκδήλωση των δυνατοτήτων του ανθρώπου και τη συμμετοχή στα κοινά στο πλαίσιο της ευγένειας και της τάξης

 

&    Προβλήματα σχετικά με τη δικαιοσύνη

  • Διατήρηση αναχρονιστικών νόμων
  • Νόμοι που με «φωτογραφικές» διατάξεις εξυπηρετούν τα συμφέροντα ισχυρών οικονομικών ή πολιτικών παραγόντων
  • Θέσπιση άδικων νόμων λόγω του κομματισμού ή του φόβου για το πολιτικό κόστος
  • Έξαρση παρανομίας, αδυναμίας ελέγχου
  • Ασυνειδησία μιας μερίδας δημοσίων λειτουργών
  • Προχειρότητα και έλλειψη χρημάτων που οδηγεί σε μη εφαρμογή των νόμων
  • Η δικαστική εξουσία δεν επιτελεί πάντα σωστά το ρόλο της, καταλήγοντας σε άδικες αποφάσεις.
  • Η διαδικασία έκδοσης της απόφασης είναι εξαιρετικά χρονοβόρα
  • Οι πολίτες έχουν έλλειμματική κοινωνική και ηθική αγωγή, επιθυμούν να εξυπηρετούν προσωπικά τους συμφέροντα και να κερδοσκοπού, αισθάνονται αδικημένοι ή περιθωριοποιημένοι.

 

&    Προϋποθέσεις ευνομίας

  • Πολιτεία: Δημοκρατική οργάνωση των κοινωνιών, αφού αυτή εγγυάται την ισονομία, πολιτικοί με ήθος που δεν υπολογίζουν το πολιτικό κόστος, θέσπιση δίκαιων νόμων, διάκριση τριών εξουσιών.
  • Δικαστική εξουσία: Ηθική συνείδηση των δημόσιων λειτουργών, δίκαιοι και αδέκαστοι δικαστικοί λειτουργοί.
  • Πολίτες: Άσκηση πίεσης στις κυβερνήσεις για τη θέσπιση δίκαιων νόμων, ευαισθητοποιημένοι κοινωνία πολιτών, πολίτες πεπαιδευμένοι, με δημοκρατική αγωγή που προκρίνουν το συλλογικό έναντι του ατομικού συμφέροντος.

 

&    «Άκρα δικαιοσύνη»

Κατά τον Κικέρωνα ισοδυναμεί με ύψιστη αδικία. Όταν γίνεται προσπάθεια να απονεμηθεί δικαιοσύνη χωρίς επιείκεια, με ψυχρή εφαρμογή «του γράμματος του νόμου», αποσύνδεση από τα κινητρα και τις συνθήκες τέλεσης της πράξης, καταλήγει να είναι ψυχρή επιβολή εξοντωτικών ποινών και όχι ύψιστη αρετή και λειτουργία απονομής τους προσήκοντος.

&    Η ΠΟΙΝΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Στόχοι

  • Συνετισμός του μαθητή – παραβάτη
  • Μύηση στο νόημα της ελευθερίας (οριοθετημένη ελευθερία)
  • Εθισμός στην ιδέα της πειθαρχίας και του σεβασμού
  • Δημιουργία υπεύθυνων μελών της κοινωνίας
  • Καλλιέργεια της ιδέας της απονομής της δικαιοσύνης
  • Ενίσχυση της αυτοκριτικής και της αυτογνωσίας
  • Παραδειγματισμός και αποτροπή των παραβάσεων

 

&   Θανατική ποινή

Στην αναζήτηση τρόπων προστασίας από το έγκλημα θεωρήθηκε ως ένα τρόπος αποτροπής των επίδοξων εγκληματιών και προστασίας της κοινωνίας από το έγκλημα. Σαφέστατα, η επιβολή της αφορά μόνο στις περιπτώσεις αποτρόπαιων, ειδεχθών εγκλημάτων που προκαλούν το κοινό αίσθημα. Το ζήτημα της θ.π. εγείρει πολλά ερωτηματικά και δημιουργεί κοινωνικό προβληματισμό. Οι απόψεις για τη θέσπιση ή κατάργησή της διίστανται. Η κατάργησή της, ωστόσο, από τη συντριπτική πλειοψηφία των ανεπτυγμένων και δημοκρατικών κρατών αποτελεί ένα ηχηρό αντίλογο στους εναπομείναντες υποστηρικτές της.

Είναι σίγουρο πως η συνεπής εφαρμογή του δικαίου είναι απαραίτητη πριν αποφασίσει οποιαδήποτε κοινωνία να θεσπίσει τη θανατική ποινή

Θανατική ποινή

Επιχειρήματα κατά της θανατικής ποινής:

 

  • Η θανατική ποινή, όσο κι αν λειτουργεί εκφοβιστικά, δεν αποτελεί σε όλες τις περιπτώσεις ικανό αποτρεπτικό παράγοντα για σημαίνοντα εγκλήματα, καθώς αυτά είτε τελούνται από ανθρώπους που βρίσκονται σε κατάσταση ισχυρής συναισθηματικής φόρτισης (εν βρασμώ ψυχής), οπότε δεν λαμβάνουν καν υπόψη τους τις πιθανές συνέπειες των πράξεών τους, είτε από άτομα που τελούν το έγκλημα έχοντας ήδη αποδεχτεί το ενδεχόμενο του θανάτου τους. Άνθρωποι που επιχειρούν τρομοκρατικές ενέργειες ή πολιτικά εγκλήματα, είναι ήδη αποφασισμένοι να θυσιάσουν ακόμη και τη ζωή τους, ενώ δεν είναι απίθανο να θεωρούν τη θανάτωσή τους ως μέσο επικύρωσης και προσωπικής αναγνώρισης.
    • Η πολιτεία προκειμένου να επιβάλει τη θανατική ποινή αναγκάζει κάποιον πολίτη (υπάλληλο) να επωμιστεί το βάρος της εκτέλεσής της. Στην περίπτωση αυτή ακόμη και η επίγνωση πως πρόκειται για μια νόμιμα επιβεβλημένη ποινή δεν απαλλάσσει τον εκτελούντα από τις τύψεις κι από το γενικότερο προσωπικό κόστος. Αν, μάλιστα, πρόκειται για μια επαναλαμβανόμενη δραστηριότητα τότε ο ίδιος και όσοι εμπλέκονται σ’ αυτή τη διαδικασία εξωθούνται σε μια απευαισθητοποίηση που τους φέρνει στα όρια της αποκτήνωσης.
    • Η θανατική ποινή είναι απολύτως ανήκεστη, γεγονός που δημιουργεί εύλογες αντιδράσεις, καθώς υπάρχει πάντοτε το ενδεχόμενο να επιβληθεί σε κάποιον πολίτη που δεν έχει διαπράξει το έγκλημα που του καταλογίζουν.
    • Με τη θανατική ποινή αναιρείται πλήρως η έννοια του σωφρονισμού, καθώς δεν παρέχεται καμία δυνατότητα μετάνοιας και ηθικής αναμόρφωσης στο δράστη. Η ποινή, έτσι, λειτουργεί περισσότερο ως εκδίκηση.
    • Η πολιτεία, όχι μόνο δεν αποδέχεται τυχόν δική της ευθύνη για την εξώθηση ενός πολίτη της σ’ ένα ακραίο έγκλημα, αλλά συνάμα είναι σαν να παραδέχεται πως δεν είναι σε θέση ή ακόμη περισσότερο πως θεωρεί ότι δεν αξίζει καν να επιδιώξει μέσω μιας διαφορετικής ποινής (π.χ. ισόβια κάθειρξη) την αναμόρφωσή του. Χρησιμοποιεί τη θανατική ποινή για να απαλλάξει τη πολιτεία από τον πολίτη που διαπράττει ένα ειδεχθές έγκλημα.
    • Η θανατική ποινή συνιστά μέγιστη παραβίαση ενός θεμελιώδους ανθρώπινου δικαιώματος. Αποτελεί, συνάμα, μια διάπραξη φόνου, που επιβάλλεται από την ίδια την πολιτεία, γεγονός που εγείρει το ερώτημα, αν η πολιτεία έχει τη δικαιοδοσία να αφαιρεί τη ζωή ενός πολίτη.
    • Το ερώτημα αυτό, άλλωστε, μπορεί να σχετιστεί και με τη γενικότερη έννοια του εγκλήματος, υπό την έννοια πως η θανατική ποινή επιβάλλεται από μια πολιτεία (κυβέρνηση), η οποία ενδεχομένως με τις λανθασμένες πολιτικές της να επιφέρει ψυχική οδύνη ή ακόμη και να εξωθεί στην αυτοχειρία πολίτες της, χωρίς ποτέ να λογοδοτεί για τα εγκλήματα αυτά. Δημιουργείται, έτσι, μια ανισότητα ανάμεσα στο προφανές έγκλημα που διαπράττει ένας πολίτης και στα πλείστα αφανή εγκλήματα που διαπράττει η πολιτείαμε λάθη ή παραλείψεις της.
    • Μια πολιτεία που προχωρά στην καταπάτηση ενός εγγενούς και αναφαίρετου δικαιώματος των πολιτών της, θέτει αυτομάτως υπό αίρεση την ίδια της την υπόσταση και αξία ως θεσμού που υπάρχει για να προστατεύει και να υπερασπίζεται τα θεμελιώδη δικαιώματατων μελών της.
    • Η επιβολή της θανατικής ποινής βασίζεται κάθε φορά σε μια δικαστική απόφαση, η οποία όπως όλες οι ανθρώπινες αποφάσεις ενέχει το στοιχείο της υποκειμενικότητας, και είναι άρα ευάλωτη σε παράγοντες όπως είναι ο κοινωνικός ή φυλετικός ρατσισμός.
    • Η θανατική ποινή μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο άσκησης πολιτικών πιέσεων και επιβολής, λαμβάνοντας τη μορφή εκκαθάρισης αντίπαλης ή εν γένει διαφωνούσας πολιτικής παράταξης.
    • Η επίγνωση ότι ένα είδος εγκλήματος επισύρει τη θανατική ποινή σε μια πολιτεία, όπως για παράδειγμα ο βιασμός, είναι πιθανό να εξωθήσει τον εγκληματία σε πράξεις μεγαλύτερης βιαιότητας (π.χ. διάπραξη φόνου), προκειμένου να καλύψει το διαπραχθέν έγκλημα.
    • Η θανατική ποινή, πέρα από το ίδιο το γεγονός της θανάτωσης, συνιστά συνολικά μια εξαιρετικά σκληρή τιμωρία, καθώς υποβάλλει τον τιμωρηθέντα σ’ έναν εξουθενωτικό ψυχικό βασανισμό από τη στιγμή που θα του γνωστοποιηθεί πως επίκειται η εκτέλεσή του.
    • Η επιβολή της θανατικής ποινής μοιάζει ως η εύκολη λύση σε σχέση με όσα θα έπρεπε προληπτικά να εφαρμόζει μια πολιτεία προκειμένου να καλλιεργήσει επαρκώς και να διαφυλάξει τους πολίτες της από την καταφυγή σε βίαια εγκλήματα.

 

Επιχειρήματα υπέρ της θανατικής ποινής:

 

  • Ορισμένα εγκλήματα με τη βιαιότητα που τα διακρίνει, τον ψυχρό και υπολογισμένο τρόπο με τον οποίο έχουν εκτελεστεί και την έκταση που έχουν λάβει(κατά συρροή δολοφονίες, πολλαπλά θύματα), υποδηλώνουν πως ο δράστης έχει συνειδητά θέσει εαυτόν εκτός κοινωνικού συνόλου, και πως είναι απίθανη η όποια μεταστροφή ή αναμόρφωσή του. Ενώ, συνάμα, προκαλούν τέτοια αποστροφή και αναστάτωση στους υπόλοιπους πολίτες, ώστε η θανάτωση του εγκληματία να εμφανίζεται ως κοινωνικό αίτημα.
  • Η θανατική ποινή μπορεί να αποτελέσει ένα πιο αποτελεσματικό φόβητρο, σε σχέση με την ισόβια κάθειρξη, για ορισμένους πιθανούς εγκληματίες. Η επίγνωση πως η δολοφονία ενός ανθρώπου επισύρει αντίστοιχη τιμωρία, συνιστά μεγαλύτερο φόβητρο από το ενδεχόμενο ισόβιας κάθειρξης, η οποία σε χώρες όπως είναι η Ελλάδα αντιστοιχεί σε φυλάκιση 16-20 ετών ή και λιγότερο.
  • Η πολιτεία, όπως λαμβάνει κάθε άλλο μέσο για την προστασία των πολιτών της, νομιμοποιείται να προχωρήσει ακόμη και στην αφαίρεση μιας ανθρώπινης ζωής, εφόσον με αυτό τον τρόπο κριθεί πως διαφυλάσσεται η ασφάλεια του λοιπού κοινωνικού συνόλου. Πρόκειται, άλλωστε, για την ίδια πηγή εξουσίας που νομιμοποιείται να λάβει αποφάσεις ακόμη και για τη διενέργεια πολεμικών πράξεων, αν αυτό συνιστά επωφελή κίνηση για τα εθνικά συμφέροντα.
  • Το ενδεχόμενο να επιβληθεί λανθασμένα η θανατική ποινή σ’ έναν πολίτη που είναι αθώος για το έγκλημα που του αποδίδεται, δεν μπορεί να οδηγεί στην πλήρη κατάργηση της ποινής αυτής. Καλεί, ωστόσο, σε απόλυτη βεβαιότητα των αρχών προτού φτάσουν στην επιβολή της. Άλλωστε, το ότι η θανατική ποινή προκαλεί ανεπανόρθωτη ζημία, ισχύει εξίσου και για την ισόβια κάθειρξη, εφόσον σε περίπτωση λανθασμένης επιβολής η πολιτεία δεν μπορεί να επανορθώσει για τη στέρηση όλων αυτών των δημιουργικών χρόνων από τη ζωή ενός ανθρώπου.
  • Η παραβίαση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων με την επιβολή της θανατικής ποινής, λαμβάνει τη δέουσα απάντηση από το γεγονός πως μια τέτοια ποινή επιβάλλεται μόνο σε άτομα που δε δίστασαν να καταστρατηγήσουν τα αντίστοιχα δικαιώματα συνανθρώπων τους. Ο πολίτης που επιθυμεί να γίνονται σεβαστά τα δικαιώματά του οφείλει το δίχως άλλο να σέβεται εξίσου και τα δικαιώματα των άλλων.

Φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας

Φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας

Επιθετικότητα – Βία – Εγκληματικότητα

Βία είναι η χρησιμοποίηση σωματικής, υλικής και πνευματικής δύναμης, που αποβλέπει στην επιβολή της θέλησης ενός ατόμου σε ένα άλλο μ' εξαναγκασμό.

Εγκληματικότητα είναι ένα σύνολο από πράξεις αντικοινωνικές κι άρα αξιόποινες.

Επιθετικότητα είναι η τάση των ατόμων να επιτίθενται στους άλλους με σκοπό να τους βλάψουν.

Μορφές της βίας

Η βία εκδηλώνεται σε διάφορα επίπεδα: διακρατικό, κοινωνικό, διαπροσωπικό, ατομικό, φυλετικό κ.α. και με διάφορες μορφές: επίσημη κρατική βία, ψυχολογική βία,

  • επαναστατική βία, που είναι αποτέλεσμα στη βία που ασκεί το κράτος,
  • αστυνομική και στρατιωτική βία,
  • κοινωνική βία: ληστείες, απαγωγές, απάτες, εγκλήματα, διεθνής τρομοκρατία, αεροπειρατείες, ομηρίες, βομβιστικές ενέργειες, κατάληψη πρεσβειών κ.α.

 

Ποια είναι τα αίτια που γεννούν τη βία;

  • Οικονομικά συμφέροντα και τάση για εύκολο, γρήγορο πλουτισμό (τα εγκλήματα γίνονται πηγή εσόδων: εμπόριο λευκού θανάτου, εμπόριο λευκής σαρκός, λαθρεμπόριο κτλ.),
  • υπερκαταναλωτισμός, υλιστικά πρότυπα, άνιση κατανομή υλικών αγαθών ανάμεσα στα κράτη και δημιουργία ανταγωνιστικών τάσεων, επιθυμία των ισχυρών να επιβληθούν στους αδύναμους λαούς και να καθορίσουν τις τύχες του, ανεργία, φτώχεια, οι άνθρωποι ζουν μέσα στην κοινωνία, η οποία λειτουργεί ως πρότυπο γι' αυτούς άρα μαθαίνουν κανόνες συμπεριφοράς, ανάλογα με τα ιδανικά που επικρατούν σ' αυτή και κινούνται με βάση αυτά, ανηθικότητα,
  • έλλειψη πίστης σε θεσμούς, ιδανικά κι αξίες, αστυφιλία, συνωστισμός, ο σύγχρονος τρόπος ζωής, το άγχος, η ανασφάλεια κι η αδιαφορία στις μεγάλες αστικές περιοχές οδηγούν στην εγκληματικότητα που συχνά λειτουργεί ως τρόπος εκτόνωσης, ο ανταγωνισμός των ανθρωπίνων σχέσεων προκάλεσε την αποξένωση, τη μοναξιά, την έλλειψη επικοινωνίας, τον ατομικισμό και τη μη συμμετοχή στα κοινά,
  • κρίση του θεσμού της οικογένειας, λανθασμένη ανατροφή των παιδιών, μεγάλες προσδοκίες και καταπίεση που προέρχεται απ' την οικογένεια, το περιβάλλον, το σχολείο κ.α.,
  • χαμηλό πνευματικό επίπεδο, τεχνοκρατική παιδεία, τεχνολογική, βιομηχανική ανάπτυξη,
  • τα Μ.Μ.Ε. οξύνουν το πρόβλημα, κυρίως με την προβολή σκηνών βίας και την ηρωοποίηση αυτής,μιμητισμός, έλλειψη αξιοκρατίας και δικαιοσύνης, κοινωνική ανισότητα, ψυχολογικά τραύματα, τραυματικές εμπειρίες, συμπλέγματα κατωτερότητας, εκδικητικότητα, φανατισμός (ιδεολογικός, θρησκευτικός, πολιτικός κ.α.), μίσος, βεντέτες, χαλαροί νόμοι, ελλιπής αστυνόμευση,
  • ανεκτικότητα της ελεύθερης δημοκρατικής εποχής μας, που ενθαρρύνει τα αντικοινωνικά πρότυπα και αυτούς που τα προκαλούν, αντιδραστικός, παρορμητικός, ανταγωνιστικός, με τάσεις αμφισβήτησης ο χαρακτήρας των νέων, τα προβλήματα της κοινωνίας έχουν αντίκτυπο στα μέλη της, τα οποία επηρεάζονται παράλληλα απ' τις μάστιγες της εποχής (π.χ. ναρκωτικά, χουλιγκανισμός κ.α.).

 

Ποιες είναι οι συνέπειες του σύνθετου φαινομένου της βίας;

Αίσθημα ανασφάλειας, άγχους και φοβίας τόσο σε διακρατικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο. Αυτό οδηγεί στην απομόνωση, την έλλειψη επικοινωνίας, τα αυξημένα ψυχολογικά προβλήματα και τη μοναξιά, κοινωνικές αναστατώσεις, αύξηση αντικοινωνικών φαινομένων με συνέπεια την οπισθοδρόμηση της χώρας, προβλήματα στην άσκηση εξουσίας και την ομαλή λειτουργία της πολιτείας, εξυπηρέτηση πολιτικών συμφερόντων και σκοπιμοτήτων, άσχημη αντιμετώπιση των νέων στα σωφρονιστήρια, διασάλευση της δημοκρατίας, ανάπτυξη επιστημών σχετικών με το έγκλημα.

Πώς αντιμετωπίζεται η βία;

  • Αξιοκρατία, κοινωνική ισότητα, δικαιοσύνη, απόκτηση ηθικών αξιών, ιδανικών, σωστών προτύπων, αναθεώρηση των σημερινών πολιτικών κι οικονομικών δομών και προσαρμογή τους στη νέα μορφή κοινωνίας,
  • λήψη μέτρων για την αποκέντρωση με την παροχή κινήτρων απ' το κράτος, αντιμετώπιση της ανεργίας με τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας,
  • ουσιαστική ανθρώπινη επικοινωνία, σωστή καθοδήγηση απ' τους επίσημους φορείς κοινωνικοποίησης (π.χ. πνευματικοί άνθρωποι, εκκλησία κ.α.),
  • ορθή διαπαιδαγώγηση των νέων μέσα στην οικογένεια και συνέχεια στο σχολείο (ανθρωπιστική παιδεία), σωστή εκμετάλλευση ελεύθερου χρόνου, ώστε να διοχετευθεί η ενεργητικότητα κι ο δυναμισμός των νέων σε κάτι δημιουργικό:
  • ίδρυση αθλητικών συλλόγων, κέντρων νεότητας, βιβλιοθηκών, καλλιτεχνικών και μουσικών εργαστηρίων, καταπολέμηση του μιμητισμού και της ξενομανίας, δραστική αντιμετώπιση των ναρκωτικών,
  • αντίσταση απέναντι στο φανατισμό και το δογματισμό, όχι καταστολή της βίας με βία, αλλά με γόνιμο διάλογο κι επικοινωνία, η κοινωνία οφείλει να μην καταδικάζει όσους παρανομούν, να μην τους περιθωριοποιεί, αλλά ν' αφήνει τη δυνατότητα μεταμέλειας, να δείχνει κατανόηση, να τους παρέχει ευκαιρίες, προσεκτική απονομή της δικαιοσύνης, θέσπιση κατάλληλων νόμων, επαρκής αστυνόμευση, παραδειγματικός ο χαρακτήρας της ποινής, όχι εκδικητικός,
  • ειδικευμένο προσωπικό (ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι φυλακισμένων, διεθνής συνεννόηση και καταπολέμηση της βίας και επίπεδα. για την σε όλα τα στα σωφρονιστικά ιδρύματα κ.α.), επανένταξη των πρώην προγραμματισμός της εγκληματικότητας

 

Από πού εξαρτάται η έξαρση της βίας στη σημερινή εποχή;

Από την οικονομική κατάσταση, την ανεργία, την οικογενειακή κ ατάσταση, τους χαλαρούς νόμους, την παιδεία που δε διαπαιδαγωγεί σωστά, το περιθώριο (η κοινωνία περιθωριοποιεί ορισμένα άτομα, μ' αποτέλεσμα αυτά να δρουν εκδικητικά προς αυτή μ' εκδηλώσεις βίας), την πολιτική κατάσταση, το πνευματικό και βιοτικό επίπεδο.

Βία- Εγκληματικότητα

- «Η έλλειψη συλλογικού οράματος οδηγεί τους ανθρώπους και ιδιαίτερα τους νέους στην ιδιώτευση και στην απάθεια. Η τηλεόραση προβάλλει καθημερινά το ιδιωτικό όραμα. Απευθύνεται σε άτομα και όχι σε πολίτες. Όσο όμως κι αν το ιδιωτικό όραμα γοητεύει το σύγχρονο άτομο, αυτό δεν παύει να νιώθει τη μοναξιά και την κενότητα των προοπτικών αυτού του οράματος. Πρέπει ως κοινωνία να ξαναβρούμε εκείνα τα συλλογικά οράματα που θα κινητοποιήσουν όλες τις κοινωνικές δυνάμεις που θα αποκαταστήσουν την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Και αυτό γιατί τα συλλογικά οράματα λειτουργούν αφενός μεν ως αποχετευτικοί αγωγοί της ανθρώπινης ζωτικότητας και επιθετικότητας και αφετέρου ως ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο.»

- «Η αποτελεσματική αντιμετώπιση της σύγχρονης βίας βρίσκεται μάλλον στην ανατροπή της αποξένωσης και του μοντέλου ζωής που δίνει νόημα μόνο μέσα από την οικονομική επιτυχία και την καταναλωτική δυνατότητα. Η αποκατάσταση της διανθρώπινης επικοινωνίας και των στοιχειωδών κοινωνικών δεσμών και θεσμών θα σημάνει κι έναν αναπροσανατολισμό της συμπεριφοράς των νέων.»

- «Έτσι η βία μεταφέρεται απ' άκρη του πλανήτη, πρώτα σαν είδηση και ύστερα σα μίμηση. Πολύτροπες μέθοδοι και κατεργασμένες εμπειρίες γίνονται κτήμα της ανθρωπότητας. [...] Τηλεοπτικές σειρές, έργα κινηματογράφου που περνούν στην τηλεόραση- όλη αυτή η μαύρη μαγεία της κινούμενης εικόνας τονίζει τη βία. Μέσα σ' ένα κύκλωμα μέσων πληροφόρησης που διαδίδουν την είδηση περί βίας, ταχύτατων μέσων συγκοινωνίας που μεταφέρουν τη βία, εκδόσεων και οπτικοακουστικών μέσων που υποστυλώνουν το πνεύμα της βίας, καταλήγουμε σε μια εξωφρενική διάχυση του φόβου.»

Επιθετικότητα:

Η σκόπιμη πρόκληση βλάβης κάποιας μορφής σε άλλους,  [.] Προκειμένου να χαρακτηρίσουμε μια συμπεριφορά ως επιθετική θα πρέπει να συνυπάρχουν δύο βασικά στοιχεία: Πρώτον, θα πρέπει να υπάρχει η πρόθεση, δηλαδή, το άτομο που πραγματοποιεί τη συμπεριφορά θα πρέπει να την πραγματοποιεί σκόπιμα. Δεύτερον, θα πρέπει η συμπεριφορά να συνεπάγεται την πρόκληση βλάβης (κάποιας μορφής), να έχει δηλαδή αρνητικές συνέπειες για τον αποδέκτη της. Η έννοια της βλάβης σε αυτόν τον ορισμό περιλαμβάνει τη σωματική βλάβη, την ψυχολογική βλάβη, την υλική βλάβη κλπ

Παραδείγματα παραβατικής συμπεριφοράς:

- Γήπεδα: Βίαιες πράξεις νέων στα γήπεδα εις βάρος των οπαδών της αντίπαλης ομάδας καθώς και των ατόμων που περιφρουρούν το χώρο. Καταστροφή του τελευταίου με διάφορους τρόπους: διάλυση των καθισμάτων, ρίψη μολότοφ εντός αυτού κλπ

- Σχολείο: Βία στον προαύλιο χώρο εις βάρος των παιδιών που είναι μετανάστες είτε και αυτών που έχουν πιο συνεσταλμένο ύφος

- Διαδηλώσεις: κάψιμο αυτοκινήτων, καταστημάτων, πέταγμα μολότοφ, χρήση αιχμηρών αντικειμένων κλπ ,

Αιτίες εγκληματικής συμπεριφοράς:

- Είναι από πολλούς αποδεκτό ότι η λανθασμένη ιεράρχηση των αξιών, που κυριαρχεί στις ημέρες μας, συμβάλλει στην επικράτηση του εξεταζόμενου θέματος. Στην κοινωνία μας και γενικότερα στο σύγχρονο κόσμο, η πρώτη αξία είναι το χρήμα και η μοναδική φροντίδα του ανθρώπου είναι η προσωπική του ανάδειξη/ έπαρση. Δυστυχώς οι νέοι δε γνωρίζουν το βαθύτερο νόημα της ατομικής ελευθερίας, της αλληλεγγύης, του αλληλοσεβασμού διότι στην εποχή τους τέτοιες έννοιες έχουν ξεχασθεί. Αντιθέτως, ο καταναλωτισμός που απορρίπτει από την κοινωνία τους μη έχοντες ταυτόχρονα αυξάνει τις πιθανότητες διάπραξης ληστειών, κλοπών από τους ίδιους. Σχετικά με το δεύτερο παράγοντα -την ατομική επιτυχία-, σύμφωνα με τη θεωρία του Απειλούμενου Εγωτισμού, η επιθετικότητα αποτελεί μέσο άμυνας μιας πολύ θετικής αυτο- εικόνας έναντι άλλων ατόμων τα οποία ενδεχομένως επιδιώκουν να την μειώσουν ή να την προσβάλουν.

- Στο σύνολο των παραμέτρων που οδηγούν στη νεανική εγκληματικότητα συγκαταλέγεται η συσσώρευση ατόμων διαφορετικής πολιτισμικής προέλευσης σε μια μεγαλούπολη. Το μεταναστευτικό κύμα, εμφανές σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, προλειαίνει το έδαφος για το ξέσπασμα ρατσιστικών ανάρμοστων συμπεριφορών. Σε αυτή την περίπτωση, η αίσθηση υπεροχής/ η αδικαιολόγητη εθνική έπαρση του γηγενή και ταυτόχρονα η θέση αδυναμίας του φιλοξενούμενου πολίτη σε πολλές περιστάσεις πυροδοτούν εκδηλώσεις βίας. Ακόμα, η μίζερη ζωή του τελευταίου, η ανέχεια λόγω των ισχνών οικονομικών εσόδων μπορεί να τον ωθήσει σε κλοπές, ληστείες εις βάρος των κατοίκων της χώρας που τον φιλοξενεί, ακόμα και σε ανθρωποκτονίες.

Προχωρώντας, είναι ανάγκη να αναφερθούμε στο συνδυασμό κάποιων παραγόντων που μπορούν να οδηγήσουν κάποιον σε βίαιες αντιδράσεις.

  • Η ανεργία γεμίζει οποιονδήποτε νέο με οργή σε μια εποχή μη αναγνώρισης της αξιοκρατίας.
  • Συγχρόνως, η καθημερινή ζωή στις μεγαλουπόλεις αναπόφευκτα φέρνει τον καθένα αντιμέτωπο με πολλές υποχρεώσεις εφόσον οι απαιτήσεις είναι πολυάριθμες, στοιχείο που αυξάνει το άγχος και την ανασφάλεια του σύγχρονου ατόμου.
  • Εκτός από αυτά, η ανωνυμία των πολιτών τους καθιστά ακόμα πιο αδιάφορους/ αδίστακτους προς τους άλλους.
  • Έτσι, όλα δείχνουν ότι η βία δε γεννιέται στο κενό αλλά οι σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες προξενούν τέτοια νοσηρά φαινόμενα.
  • Μια πρόσθετη αιτία είναι ο μιμητισμός της ξενόφερτης αντικοινωνικής συμπεριφοράς ή και κάθε προκλητικής πράξης εκ μέρους των νέων. Είναι ίδιον γνώρισμα των ανήλικων η άκριτη υιοθέτηση των μοντέρνων τρόπων αντίδρασης ξένων ομηλίκων, όπως ο χουλιγκανισμός στα γήπεδα, η διάπραξη εγκληματικών πράξεων σε νυχτερινά κέντρα υπό την επήρεια αλκοολούχων ποτών καθώς και η μίμηση των βιαιοτήτων που προβάλλονται στις ξένες ηλεκτρονικές σελίδες.
  • Παράλληλα, οι τηλεοπτικές εικόνες βίας, οι ταινίες με πολλές σκηνές επιθετικής συμπεριφοράς σε καθημερινή βάση αυξάνουν τις πιθανότητες μίμησης των ίδιων συμπεριφορών από τους νέους. Βέβαια, είναι αυτονόητο ότι η ακρισία/ οι χαλαρές συνειδήσεις, η επαναστατική φύση των τελευταίων διευκολύνουν την εκδήλωση της συμπεριφοράς ενός σκληρού και ανυπότακτου ήρωα της τηλεόρασης.
  • η κρίση του θεσμού της οικογένειας είναι μια πρόσφορη συνθήκη για την εκδήλωση βίας από το παιδί. Τόσο η ελλιπής αγωγή του τελευταίου από τους γονείς όσο και οι κάθε είδους αρνητικές εμπειρίες που μπορεί να αποκτήσει σε ένα δυσμενές οικογενειακό κλίμα είναι παράγοντες που διευκολύνουν την εμφάνιση ανεπίτρεπτων πράξεων του ενηλίκου. Αναφορικά με το πρώτο, η τακτική επικοινωνία είναι ανάγκη να επιδιώκεται από τους ίδιους τους γονείς προκειμένου να εντοπιστούν τα πρώτα δείγματα ολισθήματος του νέου. Παράλληλα, η στοργή, η αγάπη καθώς και η ασφάλεια πρέπει να προσφέρονται και να διασφαλίζονται αντίστοιχα σε καθημερινή βάση από τους γονεϊκή εστία. Σχετικά με την ενδοοικογενειακή βία, ο ξυλοδαρμός της μητέρας από αλκοολικό πατέρα, η επαναλαμβανόμενη χειροδικία του ιδίου προς το ανήλικο παιδί, ακόμα και ο βιασμός της κόρης από τον επικεφαλής της οικογένειας δεν αποτελούν εντελώς ακραία σενάρια αλλά μια σύγχρονη πραγματικότητα ορισμένων οικογενειών.
  • Είναι κοινώς αποδεκτό πως τα ΜΜΕ δεν μπορούν να αποποιηθούν των ευθυνών τους όσο αφορά το καθεστώς της βίας των νέων. Το ίνδαλμα του στυγνού εγκληματία, του ανυπότακτου κουκουλοφόρου που καταστρέφει δημόσια και ιδιωτική περιουσία είναι αυτό που δυστυχώς προσφέρει αφειδώς στους ανήλικους δέκτες η σημερινή τηλεόραση. Επίσης, η τακτική προβολή ταινιών πλούσιων σε σκηνές που θα αποτελούσαν αντικείμενο εγκληματολογίας, τα σήριαλ με ηθοποιούς στο ρόλο του περιθωριοποιημένου ατόμου με πάθη/ βίαια ένστικτα συμβάλλουν στην αύξηση του ποσοστού των νέων που μετατρέπονται σε «θηρία».

Τρόποι περιορισμού αυτής της σύγχρονης κοινωνικής μάστιγας

Οι φορείς κοινωνικοποίησης:

Οι φορείς κοινωνικοποίησης στο σύνολό τους καλούνται να μην αδιαφορήσουν μπροστά στο πρόβλημα της νεανικής παραβατικότητας.

Γονείς:

Ειδικότερα, οι γονείς έχουν υποχρέωση να θέτουν φραγμούς στη θέληση του νέου να είναι απολύτως ανεξάρτητος/ αμέριμνος.

Με τον επιχειρηματικό λόγο τους οφείλουν να τον διαπαιδαγωγούν μεταγγίζοντάς του τον αξιακό κώδικα και όχι την καταναλωτική νοοτροπία. Παράλληλα, πρέπει να φροντίζουν για τη σωστή κοινωνικοποίησή του.

Είναι ανάγκη το οικογενειακό περιβάλλον να αποκαταστήσει την επικοινωνία με τα παιδιά ώστε να αποφεύγονται φαινόμενα όπως: ο αποπροσανατολισμός τους από τα ΜΜΕ, η προσχώρησή τους σε συμμορίες που προγραμματίζουν συγκεκριμένα απηνή περιστατικά/ βιασμούς.

Σχολείο:

- Μία από τις πρώτιστες φροντίδες των εκπαιδευτικών είναι η εκπλήρωση του ρόλου τους ως παιδαγωγοί.

- Ο σεβασμός προς τους άλλους συμμαθητές αλλά και η αξιοπρεπής στάση προς τους καθηγητές, η αποδοχή των διαφορετικών απόψεων που μπορούν να ακουστούν σε μια σχολική αίθουσα, αποτελούν βασικές αρχές που το σχολείο έχει χρέος να μεταδώσει στους ανήλικους μαθητές. Με δεδομένο, την υγιή λειτουργία του σχολικού θεσμού, η οποία προϋποθέτει τη συνεχή ενημέρωση των καθηγητών σε φλέγονται ζητήματα όπως η ενδοσχολική βία, οι νέοι δε θα προτιμούν την ανάρμοστη συμπεριφορά εντός και εκτός του σχολείου. Αντιθέτως, θα έχουν τη δυνατότητα να διαμορφώσουν την προσωπική τους ταυτότητα με βασικά χαρακτηριστικά το ήθος και την μη ανταγωνιστική διάθεση προς τους συμμαθητές τους.

Κράτος:

Πριν την απόδοση ποινής στους δράστες, η ηγεσία είναι αναγκαίο να προλαμβάνει με διάφορους τρόπους τις όποιες ειδεχθείς πράξεις. Προς αυτή την κατεύθυνση, η δημιουργία αθλητικών χώρων στους οποίους οι νεαροί μπορούν να διοχετεύουν την ενέργειά τους χωρίς να ζημιώνουν κανένα, η σωστή λειτουργία δημοτικών βιβλιοθηκών που θα αποτελούν κέντρα πνευματικής άσκησης και ψυχικής ωρίμασης σίγουρα θα ελάττωνε τον αριθμό των νέων που βρίσκονται σε κατάσταση εσωτερικής ανελευθερίας.

Παράλληλα, χρέος της πολιτείας είναι και η πάταξη ενός μείζονος προβλήματος, της ανεργίας, η οποία αποτελεί μια ρίζα έξαρσης της βίας.

-Η αντιμετώπιση του εναγόμενου σε δίκη εξαιτίας της διάπραξης κάποιου αδικήματος επιβάλλεται να είναι αυστηρή αλλά συνάμα και αποτελεσματική. Ειδικότερα, δεν πρέπει να είναι προσανατολισμένη όλες τις φορές προς την εξόντωσή του. Επομένως, το σωφρονιστικό σύστημα αποτελεί μια ακόμη αναγκαιότητα η οποία προϋποθέτει την αγαστή συνεργασία των κυβερνώντων με το δικαστικό σώμα και με άλλους ειδήμονες ( πχ κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχίατρους κλπ). Στο σημείο αυτό είναι χρήσιμη μια ακόμη επισήμανση: βαρύτητα πρέπει να δοθεί στην ομαλή επανένταξη του «στιγματισμένου» προσώπου στον κοινωνικό ιστό με διάφορα μέτρα, όπως η απορρόφησή του σε κάποιες δημόσιες ή ιδιωτικές θέσεις εργασίας.

Πνευματικοί άνθρωποι:

Είναι απολύτως αναγκαία η αρωγή των πνευματικών ανθρώπων.

Με την παρέμβασή τους μπορούν να καταδικάζουν τη σύγχρονη τάση για εύκολο πλουτισμό, την ιδιοτέλεια και την υπεροψία των ατόμων, την κοινωνική αδικία κλπ. Είναι οι κατάλληλοι άνθρωποι για την αποκατάσταση των ηθών/ την ανάκαμψη των ηθικών συνειδήσεων των νέων.

Είναι αυτοί που μπορούν να αφυπνίζουν τους νέους μέσα από την αρθρογραφία τους, τη μουσική τους, τις θεατρικές τους παραστάσεις κλπ. Συγκεκριμένα, καλούνται να στρέψουν τους νέους προς ποιοτικά καλλιτεχνικά δημιουργήματα

Το άτομο:

Γενικότερα, απαιτείται προσπάθεια από τον καθένα χωριστά για την επαναθεώρηση των αξιών οι οποίες μπορούν να δώσουν συγκεκριμένο νόημα στη ζωή μας. Ο αγώνας για την προσωπική ευημερία, η ακόρεστη μανία για την απόκτηση υλικών αγαθών είτε με εύκολο είτε με επίπονο τρόπο πρέπει να εγκαταλειφθούν. Αντιθέτως, το κάθε άτομο πρέπει να αποκτήσει κοινωνική συνείδηση, να θέσει μέτρο στην κατανάλωση αγαθών, να μην υπονομεύει τον ελεύθερο χρόνο.

Τι προκαλεί στα παιδιά η βία στην οικογένεια;

Τα παιδιά μπορούν να υποβληθούν σε βία στην οικογένεια με βασικά δύο τρόπους. Ο ένας τρόπος είναι να βλέπουν τους γονείς τους να εξασκούν ο ένας πάνω στον άλλο βία. Ο άλλος τρόπος είναι όταν οι γονείς τους τα τιμωρούν υπερβολικά εξασκώντας πάνω σε αυτά βία. Τα παιδιά τα οποία δέχονται τη βία είτε βλέποντας τους γονείς τους ο ένας να κτυπά τον άλλο, είτε διότι οι γονείς τους τα κτυπούν τα ίδια, έχουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες όταν μεγαλώσουν να εμπλακούν σε καταστάσεις βίας μέσα στις δικές τους σχέσεις και μέσα στη δική τους οικογένεια.

Είναι σημαντικό να αναγνωρισθούν οι παράγοντες εκείνοι οι οποίοι προκαθορίζουν την έκφραση βίας μέσα στα πλαίσια μιας ρομαντικής ή οικογενειακής σχέσης. Ο λόγος είναι ότι όταν μια τέτοια συμπεριφορά υπάρχει είναι πολύ δύσκολο να αλλάξει.

Για να καταλάβουν καλύτερα τους μηχανισμούς που κάνουν ένα άτομο να εξασκεί βία μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον του ή μέσα στα πλαίσια της σχέσης του με το άτομο της επιλογής του, ψυχολόγοι από τη Νέα Υόρκη παρακολούθησαν 543 παιδιά για 20 χρόνια. Τα παιδιά επιλέγηκαν τυχαία το 1975. Ελήφθησαν υπ' όψη όλα τα δημογραφικά, ψυχο-κοινωνικά και ψυχιατρικά χαρακτηριστικά της κάθε περίπτωσης και της κάθε οικογένειας. Κάθε 3 χρόνια γινόταν μια καινούργια αξιολόγηση των παιδιών και των μητέρων τους.

Τα αποτελέσματα της μακροχρόνια αυτής έρευνας έδειξαν ότι τα παιδιά συμπεριφέρονται στις δικές τους μελλοντικές σχέσεις με βάση αυτά που έβλεπαν να γίνονται μέσα τη δική τους οικογένεια. Εάν έβλεπαν να εξασκείται βία μεταξύ των γονιών τους ή εάν υποβάλλονταν σε υπερβολική τιμωρία με βία από τους γονείς τους, τότε και αυτά σαν ενήλικες πλέον είχαν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να πράξουν το ίδιο.

Επίσης οι ερευνητές παρατήρησαν ότι η τιμωρία από τη μητέρα επενεργεί σαν παράδειγμα για τον τρόπο σωματικής έκφρασης του θυμού και χρησιμοποιείται σαν τρόπος επίλυσης διαμάχης και συγκρούσεων στην ενήλικη ζωή. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται ανεξάρτητα από το εάν το παιδί έχει ή όχι μια διαταραχή της συμπεριφοράς.

Ένα αξιοπερίεργο φαινόμενο που παρατήρησαν οι ερευνητές είναι ότι εκείνο που καθορίζει περισσότερο το κατά πόσο ένα παιδί θα είναι στην ενήλικη ζωή το θύμα βίας μέσα στην οικογένεια ή μέσα στα πλαίσια μιας σχέσης, δεν είναι το γεγονός ότι το ίδιο σαν παιδί έχει υποστεί βία. Ο καθοριστικός παράγοντας είναι το γεγονός ότι σαν παιδί έβλεπε βία να εξασκείται μεταξύ των γονιών του.

Τα συμπεράσματα αυτά είναι πολύ σημαντικά για την πρόληψη της βίας μέσα στην οικογένεια και μέσα στα ζευγάρια. Η πρόληψη πρέπει να εστιάζεται στα παιδιά προτού ακόμη φτάσουν στην εφηβική ηλικία. Εάν τα παιδιά γίνονται κοινωνοί βίας μέσα στην οικογένεια πριν από την εφηβική ηλικία, τότε υπάρχει ο κίνδυνος η βία να εμπεδωθεί και να καθιερωθεί μέσα στον ψυχικό κόσμο του παιδιού σαν ένας αποδεκτός τρόπος αντιμετώπισης ή επίλυσης προβλημάτων.

Ταυτόχρονα οι επιθετικές μητέρες επιδρούν ουσιαστικά πάνω στη δημιουργία του χαρακτήρα των παιδιών της. Ένας από τους βασικούς άξονες της πρόληψης είναι η αποφυγή δημιουργίας επιθετικών κοριτσιών. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό, οι γονείς να αποφεύγουν με κάθε δυνατό τρόπο να εξασκούν ο ένας πάνω στον άλλο σωματική βία ενώπιον των παιδιών τους.

Επίσης πρέπει να αποφεύγεται η υπερβολική τιμωρία των παιδιών, ιδιαίτερα με σωματική ή ψυχολογική βία, διότι συμβάλλει στην δημιουργία ενηλίκων που θα συμπεριφερθούν με τον ίδιο τρόπο, εξασκώντας βία πάνω στους άλλους διαιωνίζοντας έτσι το πρόβλημα της βίας μέσα στην οικογένεια.

Λεξιλόγιο:

  • απηνής= αυτός που δείχνει σκληρότητα, που δεν έχει οίκτο. Συν.: σκληρός, αμείλικτος αποκατάσταση= η επαναφορά στην προηγούμενη (ομαλή ή αρμόζουσα) κατάσταση ή θέση, διόρθωση βλάβης
  • ειδεχθής= αυτός που είναι αποκρουστικός στην όψη και στη θέα, που προκαλεί αηδία και αποτροπιασμό
  • εναγόμενος= διάδικος εναντίον του οποίου στρέφεται η αγωγή. Αντίθ.: ενάγων= διάδικος που ασκεί αγωγή
  • υποστυλώνω= στηρίζω, στερεώνω με στύλους
  • συνεσταλμένος= αυτός που χαρακτηρίζεται από αιδημοσύνη, που δεν έχει θρασύτητα
  • ιδιαίτατος= ο κατ' εξοχήν ιδιαίτερος, εντελώς ξεχωριστός
  • ολίσθημα= παράπτωμα, ατόπημα
  • ολίσθηση= ολίσθημα, κίνηση κάποιου που ολισθαίνει
  • παρέμβαση= επέμβαση, ανάμειξη κάποιου σε υπόθεση άλλων (εύσημο) ενώ παρεμβολή (κάκοσημο)
  • παρέκβαση= απόκλιση, προσωρινή απομάκρυνση.

 

 

Φανατισμός

 

Φανατισμός: η τυφλή προσήλωση σε ιδέα, πίστη ή πρόσωπο, η οποία οδηγεί στην άρνηση κάθε κριτικής και στο μίσος για όποιον πιστεύει το αντίθετο.

[Μεταφορά του γαλλικού fanatisme < fanatique < λατ. Fanum «ιερό, ναός». Το επίθετο Fanatici προσδιόριζε κυρίως τους ιερείς της Ίσιδος και της Κυβέλης, οι οποίοι κατά τη διάρκεια ιερού παραληρήματος επέφεραν πληγές στο σώμα τους.]

 

Δογματισμός: η αξιωματική αποδοχή και διατύπωση απόψεων (χωρίς αιτιολόγηση ή απόδειξη), η αναγωγή μιας (προσωπικής συνήθως) θέσης σε απόλυτη, αδιαμφισβήτητη αλήθεια (με παράλληλη απόρριψη κάθε αντίθετης άποψης και αντίρρησης).

 

Μισαλλόδοξος: αυτός που μισεί όσους πιστεύουν σε διαφορετικές από αυτόν (πολιτικές, ηθικές κ.λπ.) ιδέες. Γενικότερα, αυτός που δεν παραδέχεται ό,τι δεν συμβαδίζει με τις δικές του θέσεις (σε θέματα ηθικής, πολιτικής κ.λπ.).

 

Προκατάληψη: η γνώμη που διαμορφώνεται εκ των προτέρων, χωρίς επισταμένη μελέτη και εξέταση των πραγμάτων, οπότε είναι συνήθως εσφαλμένη και μεροληπτική.

 

Ιδεοληψία: η υπερβολική εμμονή σε ιδεολογικά δόγματα. Ενώ, ως όρος της ψυχολογίας αναφέρεται σε μια νοσηρή κατάσταση που εκδηλώνεται με την επίμονη εμφάνιση στη συνείδηση του πάσχοντος ιδεών ή αισθημάτων, έμμονων ιδεών.

 

Ο φανατισμός αποτελεί μια επικίνδυνη έκφανση της ανθρώπινης υπόστασης και διατρέχει την ανθρώπινη ιστορία, διατηρώντας και κατά καιρούς ενισχύοντας την παρουσία του∙ αποκτά, μάλιστα, ιδιαίτερη δυναμική και στη σύγχρονη εποχή, παρά το γεγονός ότι πρόκειται για μια περίοδο που η ανθρώπινη γνώση έχει προσεγγίσει πρωτόφαντα επίπεδα.

Ο φανατισμός συναντάται σε ποικίλους τομείς της ανθρώπινης δράσης και διάνοιας, λαμβάνοντας έτσι διάφορες μορφές. Μεταξύ άλλων, πάντως, μπορούμε να σημειώσουμε τις ακόλουθες μορφές:

 

Θρησκευτικός φανατισμός: Η έννοια του φανατισμού έχει στενή συσχέτιση με τον θρησκευτικό φανατισμό που έχει αποτελέσει ανά τους αιώνες αιτία φρικτών εγκλημάτων στο όνομα θρησκευτικών δογμάτων. Στις μέρες μας, αν κι έχει μειωθεί η ένταση του φανατισμού στα χριστιανική δόγματα, παρατηρείται έξαρση των εγκλημάτων από πιστούς στης ισλαμικής θρησκείας. Οι ισλαμιστές επιδιώκουν την επικράτηση των αρχών της θρησκείας τους με την ένοπλη βία, την τρομοκρατία και τον «ιερό πόλεμο», προκαλώντας αποστροφή στη διεθνή κοινότητα με την ακρότητα που διακρίνεις τις πράξεις τους.

 

Κομματικός φανατισμός: Συνήθης μορφή του φανατισμού είναι αυτή του κομματικού, στο πλαίσιο του οποίου τα άτομα τείνουν να υιοθετούν απόλυτα τις απόψεις και την ιδεολογία ενός κόμματος ή ενός πολιτικού προσώπου, θέτοντας ως στόχο τους την με κάθε τρόπο στήριξη και προώθηση των κομματικών θέσεων ή του πολιτικού αυτού προσώπου. Θεωρούν εξ ορισμού απορριπτέες τις απόψεις των άλλων πολιτικών προσώπων και κομμάτων, χωρίς καν να τις εξετάζουν. Κρίνουν κάθε πράξη του δικού τους κόμματος θετικά και την υποστηρίζουν με σθένος, έστω κι αν πρόκειται για μια εξόφθαλμα λανθασμένη επιλογή. Αδυνατούν, μάλιστα, να πραγματοποιήσουν έναν ουσιαστικό πολιτικό διάλογο, εφόσον η μόνη τους μέριμνα είναι η επιβολή των κομματικών απόψεων που υπηρετούν και δεν κατορθώνουν έτσι να αντιληφθούν την αξία των αντίθετων απόψεων και αντεπιχειρημάτων.

 

Εθνικισμός: Υπερβολική και αποκλειστική προσήλωση προς την ιδέα του έθνους και των εθνικών ιδεωδών, με κύριο χαρακτηριστικό τη διάκριση των εθνών σε ανώτερα και κατώτερα και τη διάθεσης επιβολής των πρώτων στα δεύτερα. Ειδικότερα, η έντονη προβολή της εθνικής ταυτότητας, κυρίως όταν συνδέεται με τάσεις απόσχισης ή επέκτασης.

 

Πνευματικός / ιδεολογικός φανατισμός: Οι άνθρωποι έχουν συχνά την τάση να στηρίζουν κατά τρόπο φανατικό τις ιδέες και τις απόψεις τους σε ποικίλα θέματα της κοινωνικής πραγματικότητας, αρνούμενοι να λάβουν υπόψη τους τις αντιρρήσεις και τις ενστάσεις των συνομιλητών τους. Διαμορφώνουν, έτσι, μια προσωπική τους ιδεολογία ή υιοθετούν μια υπάρχουσα ιδεολογική τοποθέτηση και την υποστηρίζουν με φανατική προσήλωση.

 

Αθλητικός φανατισμός: Ο αθλητικός φανατισμός, που ζημιώνει σημαντικά τους αθλητικούς αγώνες (κυρίως τους ποδοσφαιρικούς), αναφέρεται στην υπερβολικά ένθερμη υποστήριξη μιας αθλητικής ομάδας και στην καταφυγή σε βιαιότητες εις βάρος των οπαδών μιας αντίπαλης ομάδας, αλλά και σε καταστροφές στους χώρους διεξαγωγής των αγώνων. Η μορφή αυτή του φανατισμού συναντάται συνήθως σε νέους ανθρώπους, οι οποίοι, μη έχοντας διαμορφώσει ακόμη ένα ουσιαστικό πλαίσιο ενδιαφερόντων και στόχων στη ζωή τους, ανυψώνουν ματαίως την πορεία μιας αθλητικής ομάδας σε πρώτιστο προσωπικό ενδιαφέρον.

 

 

Τα αίτια του φανατισμού

 

Ο φανατισμός προκύπτει συχνά ως αντίβαρο στις ανασφάλειες και στις αβεβαιότητες των ατόμων, που επιζητούν την ύπαρξη κάποιων σταθερών δεδομένων στη ζωή τους προκειμένου να διαχειριστούν πιο αποτελεσματικά τα προβλήματα και τις δυσκολίες της καθημερινότητας. Ωστόσο, η γένεση και διατήρηση αυτού του φαινομένου βασίζεται σ’ ένα συνδυασμό παθογενειών της κοινωνίας και των ανθρώπων. Ειδικότερα:

 

- Πολιτικά συμφέροντα & προπαγάνδα. Οι πολίτες πέφτουν πολλές φορές θύματα της συστηματικής προπαγάνδας που γίνεται από τη μεριά πολιτικών παρατάξεων στην προσπάθειά τους να διασφαλίσουν την εξουσία. Με τη συνδρομή των μέσων μαζικής ενημέρωσης και συνήθεις τακτικές του λαϊκισμού, όπως είναι η δημιουργία πόλωσης και διχαστικού κλίματος ανάμεσα στους πολίτες, οι πολιτικές παρατάξεις είναι υπεύθυνες για την έξαρση του κομματικού φανατισμού.

Οι πολίτες παρασύρονται από τη συναισθηματική ένταση που εγείρουν οι διχαστικές τακτικές και φανατίζονται με την ιδεολογία του κόμματός τους, χωρίς να είναι σε θέση να αποτιμήσουν ψύχραιμα και με αντικειμενικότητα τις θέσεις όλων των παρατάξεων. Έτσι, ο προσωπικός εγωισμός και η επιθυμία να δουν την κυριάρχηση του κόμματος που υποστηρίζουν, τους εμποδίζουν να αντικρίσουν καθαρά την πραγματικότητα.

 

- Η απουσία κριτικής σκέψης. Οι άνθρωποι πολλές φορές αδυνατούν να διαμορφώσουν ένα προσωπικό πλαίσιο απόψεων είτε λόγω ελλιπούς μόρφωσης είτε διότι δεν έχουν την αναγκαία εμπιστοσύνη στο προσωπικό τους κριτήριο∙ παρασύρονται, λοιπόν, από τις τάσεις και τις απόψεις της πλειοψηφίας και προκειμένου να καλύψουν το σαθρό υπόβαθρο της προσωπικής τους ιδεολογίας υιοθετούν κατά τρόπο φανατικό την επιχειρηματολογία της παράταξης, της ιδεολογικής κατεύθυνσης ή του προσώπου, που έχουν επιλέξει να ακολουθήσουν. Εμφανίζονται, έτσι, ως οι πιο ένθερμοι και πιο αφοσιωμένοι υποστηρικτές της εκάστοτε ιδεολογίας, έστω κι αν στην πραγματικότητα δεν υποστηρίζουν δικές τους απόψεις, αλλά τις απόψεις εκείνες που εγκρίνει η πλειοψηφία και θεωρούν πως θα τους αποφέρουν την πολυπόθητη αποδοχή των άλλων.

Η άγνοια, η ελλιπής παιδεία και η αδιαφορία για τα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα, που χαρακτηρίζει μέρος των πολιτών, έχουν ως αποτέλεσμα τη διευκόλυνση της χειραγώγησης και της δημαγωγίας. Οι πολίτες αυτοί, στερούμενοι προσωπικού κριτηρίου και αναγκαίων γνώσεων, τρέπονται εύκολα σε ανδράποδα εκείνων που θα τους παρουσιάσουν μια θελκτική και ευνόητη πολιτική άποψη∙ ιδίως μια άποψη που υπηρετεί τον λαϊκισμό.

Τα άτομα, άλλωστε, ενδιαφέρονται περισσότερο για τη διασφάλιση της αποδοχής και της επιδοκιμασίας από τους άλλους, παρά για την ουσιαστική μελέτη των δεδομένων, ώστε να καταλήξουν σε μια ώριμη και ορθή επιλογή. Επιπροσθέτως, ο φόβος μήπως η προσωπική τους άποψη είναι αντίθετη από την άποψη των πολλών και βρεθούν έτσι στη μεριά της μειοψηφίας, αποτελεί σημαντικό κίνητρο για την εγκατάλειψη κάθε προσπάθειας διαμόρφωσης μιας προσωπικής θέσης.

 

- Τα κρίσιμα προβλήματα της οικονομίας. Οι πολίτες δεν μπορούν να διαχειριστούν την οικονομική ανασφάλεια, γεγονός που σημαίνει ότι μια παρατεταμένη περίοδος οικονομικής κρίσης τους εξωθεί σε εκείνες τις ιδεολογικές και κομματικές παρατάξεις που τους προσφέρουν τρόπο να εκφράσουν την αγανάκτηση και το θυμό τους. Μπροστά στο φάσμα της ανεργίας και της επαγγελματικής ανασφάλειας οι πολίτες καταφεύγουν συχνά σε ακραίες πολιτικές και ιδεολογικές επιλογές, αναζητώντας μια διέξοδο στο άγχος και στις εύλογες ανησυχίες τους.

 

- Ψυχολογικοί παράγοντες και ανασφάλειες. Η προσήλωση σε ιδέες και πρόσωπα -κάποτε, μάλιστα, η φανατική προσήλωση- προσφέρει στα άτομα την αίσθηση της βεβαιότητας και της σταθερότητας που χρειάζονται για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν την αστάθεια που διακρίνουν σε τόσους τομείς της κοινωνικής πραγματικότητας, και ιδίως σε αυτόν της οικονομίας.

Οι πολίτες, συχνά, αναζητούν κάποια ιδεολογία, έναν σκοπό, ένα πολιτικό όραμα, για να αισθανθούν πως έχει κάποιο νόημα η ζωή τους, για να αισθανθούν πως υπηρετούν κάτι υψηλότερο από το εφήμερο και τη ρουτίνα της καθημερινότητας. Πρόκειται για μια ανάγκη -κρίσιμη για ορισμένα άτομα- που καλύπτεται είτε από τη θρησκεία είτε από μια πολιτική ιδεολογία, και ωθεί -υπό συνθήκες- τους ανθρώπους σε ακραία επίπεδα αφοσίωσης στον εκάστοτε σκοπό (θρησκεία, πολιτικό πρόσωπο κ.λπ.) που επιλέγουν.

 

Συνέπειες του φανατισμού

 

Η τάση των ανθρώπων να παρασύρονται κατά τρόπο φανατικό από τις θρησκευτικές, πολιτικές

ή άλλες ιδεολογίες έχει επώδυνες συνέπειες στη λειτουργία και στην πρόοδο των κοινωνιών, ιδίως εφόσον ο φανατισμός οδηγεί συχνά σε βιαιότητες και άκαμπτη μισαλλοδοξία που αδρανοποιούν τις δημιουργικές δυνάμεις κάθε τόπου. Ειδικότερα, στις συνέπειες του φαινομένου μπορούμε να καταγράψουμε:

 

- Απώλεια αντικειμενικότητας και ηθική αλλοίωση των ατόμων. Οι πολίτες υπό τη διαβρωτική επίδραση του φανατισμού αντιμετωπίζουν οποιαδήποτε αντίθετη ή διαφορετική άποψη ως εχθρική και αρνούνται να εξετάσουν την ουσία της, προκειμένου να αντιληφθούν τα πιθανά θετικά της στοιχεία. Προκύπτει, άρα, ένα εντελώς ακατάλληλο κλίμα για τη διενέργεια δημοκρατικού και γόνιμου διαλόγου, αφού εκείνο που ενδιαφέρει τον φανατικό είναι η επικράτηση της δικής του άποψης, και όχι η άντληση χρήσιμων συμπερασμάτων μέσω της συνεξέτασης των αντιτιθέμενων απόψεων.

Η επιθυμία, άλλωστε, του φανατικού να δει τις δικές του απόψεις να επικρατούν, είναι συχνά τέτοιας έντασης, ώστε δεν διστάζει να καταφύγει ακόμη και στη χρήση βίας, θυσιάζοντας έτσι στο βωμό της ιδεολογίας του, την ανθρωπιά του και το σεβασμό του απέναντι στους άλλους ανθρώπους. Πρόσφατα παραδείγματα ηθικής εξαχρείωσης αποτελούν τα εγκλήματα των φανατικών ισλαμιστών, που δεν διστάζουν να καρατομούν τους αντιπάλους τους ή να διοργανώνουν τρομοκρατικά χτυπήματα ακόμη και σε ξένο έδαφος, προκειμένου να καταστήσουν σαφές πως δεν θα δεχτούν καμία επίκριση για τη δράση και τις απόψεις τους.

 

- Οδηγεί στην επικράτηση της βίας. Η απάντηση των ακραίων φανατικών σε κάθε αντίπαλη ή αντίθετη ιδεολογία είναι η βία, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο τόσο την ειρήνη μεταξύ των κρατών, όσο και τη ζωή των κατοίκων μιας χώρας που τυχαίνει να βρίσκεται υπό το έλεος φανατικών.

Οι δολοφονίες αντιφρονούντων πολιτών, οι απειλές και ο εκφοβισμός, δημιουργούν ένα κλίμα ανυπόφορης τρομοκρατίας, που συχνά εξωθεί τους κατοίκους της χώρας σε μαζική φυγή και, άρα, στην επιλογή να γίνουν πρόσφυγες απ’ το να παραμείνουν υπό το διαρκή έλεγχο των φανατικών.

 

- Καθιστά τον φανατικό υποχείριο των ισχυρών. Ο φανατικός, μη έχοντας πια τη δυνατότητα μιας ψύχραιμης θεώρησης των δεδομένων, τρέπεται σ’ έναν εύκολα ελέγξιμο «οπαδό» της θρησκευτικής ή της πολιτικής μερίδας που εκπροσωπεί. Κατάσταση που, εύλογα, εξυπηρετεί απόλυτα τις σκοπιμότητες εκείνων που έχουν υποδαυλίσει τα πάθη του διχασμού και του φανατισμού, εφόσον τους επιτρέπει να καθοδηγούν, χωρίς αντιρρήσεις και αμφισβητήσεις, τις κινήσεις και τη δράση σημαντικής μερίδας των πολιτών.

 

- Αδρανοποίηση της προόδου σε πολιτισμικό και επιστημονικό επίπεδο. Η επικράτηση του φανατισμού και η βίαιη καταστολή οποιουδήποτε προβληματισμού αντίκειται στην ισχύουσα ιδεολογία θέτει ανυπέρβλητα εμπόδια στην ανεξάρτητη και ελεύθερη πνευματική δραστηριότητα που υπηρετεί την επιστήμη και τον πολιτισμό. Ο φόβος αντεκδικήσεων και η διαρκής ανασφάλεια, καταπνίγουν κάθε απόπειρα αντιλόγου και αμφισβήτησης, αποτρέποντας κάθε διάθεση ελεύθερης σκέψης.

 

- Δηλητηριάζει τις ανθρώπινες σχέσεις και υπονομεύει τη δημοκρατία. Η ένταση των συναισθημάτων που προκαλείται από τον φανατισμό∙ η εμπάθεια και η επιθυμία σύνθλιψης της αντίπαλης άποψης, δημιουργεί ένα νοσηρό κλίμα στις διαπροσωπικές σχέσεις. Ενώ, συνάμα, η λήψη αποφάσεων υπό την παραμορφωτική επίδραση του φανατισμού, εγείρει καίριους προβληματισμούς σχετικά με την ορθότητα και την αντικειμενικότητα αυτών των αποφάσεων. Το κλίμα πόλωσης και διχασμού, άλλωστε, που επιδιώκουν πάντοτε οι λαϊκιστές πολιτικοί, αποσκοπεί στην εν θερμώ άσκηση του πολιτικού δικαιώματος, ώστε να μην υπάρχουν περιθώρια ουσιαστικής στάθμισης των πολιτικών δεδομένων.

 

Τρόποι αντιμετώπισης του φανατισμού

Ο αγώνας κατά του φανατισμού, που πρέπει να απασχολεί κάθε κοινωνία, λαμβάνει κρίσιμη σημασία για τις πολιτείες εκείνες που μαστίζονται από οικονομικά προβλήματα και πολιτική αστάθεια, καθώς πρόκειται για παράγοντες που τείνουν να επιτείνουν το φαινόμενο αυτό.

 

- Καίριο ρόλο στην αντιμετώπιση του φανατισμού διαδραματίζει η ορθή και ανθρωπιστική παιδεία, που προσφέρει στους νέους αφενός την ικανότητα να κρίνουν με αντικειμενικότητα τα δεδομένα της κοινωνικής πραγματικότητας και αφετέρου τους εξοπλίζει με βαθύ και αδιαπραγμάτευτο σεβασμό για την αξία της ανθρώπινης ζωής.

Βασικά ζητούμενα της παρεχόμενης στους νέους παιδείας, είναι η ανάδειξη της αξίας του διαλόγου στην αναζήτηση της αλήθειας, η ανεκτικότητα στις διαφορετικές απόψεις και αντιλήψεις, η κατανόηση πως η αλήθεια δεν είναι μονοσήμαντη ή μονόπλευρη, αλλά και η αξία της αμφισβήτησης ως μέσο για τη διαρκή βελτίωση των κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών. Οι νέοι καλούνται να αντιληφθούν πως ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η ελευθερία έκφρασης και σκέψης, η διαλλακτικότητα και η μετριοπάθεια συνιστούν βασικές ποιότητες για τους πολίτες του μέλλοντος.

 

- Κρίσιμο ρόλο στην αντιμετώπιση του φανατισμού διαδραματίζει η παροχή έγκυρης και αντικειμενικής ενημέρωσης, όπως και η δυνατότητα ελεύθερης πρόσβασης σε πλούσιο πνευματικό υλικό που φανερώνει το πολυποίκιλο της ανθρώπινης διάνοιας και του πλήθους των διαφορετικών ιδεών και απόψεων.

Η αντικειμενική ενημέρωση παρέχει στους πολίτες τη δυνατότητα να σταθμίζουν τις διάφορες εξελίξεις και να κατανοούν ορθότερα τις συνέπειες της εκάστοτε πολιτικής επιλογής. Μόνο, άλλωστε, υπό συνθήκες έγκυρης και αντικειμενικής ενημέρωσης μπορούν οι πολίτες να αντιληφθούν την πραγματική προσφορά της κάθε πολιτικής παράταξης, χωρίς να παρασύρονται από επικοινωνιακά τεχνάσματα και από τεχνικές πόλωσης, που θολώνουν την κρίση τους.

Ενώ, η επαφή με ποικίλα δημιουργήματα του πνεύματος, αποκαλύπτει στους πολίτες το πολύπλευρο της αλήθειας και τους ποικίλους τρόπους προσέγγισής της. Η πληθώρα απόψεων και ιδεών φανερώνει το αδόκιμο του δογματισμού, εφόσον στη διαδρομή της ανθρώπινης σκέψης έχουν διατυπωθεί πάρα πολλές και ετερόκλητες θεωρίες για την ερμηνεία και την κατανόηση των κοινωνικών, πολιτικών και θρησκευτικών ζητημάτων, που ενέχουν η κάθε μία στοιχεία αλήθειας και ουσιαστικού προβληματισμού, χωρίς ποτέ η μία να αναιρεί πλήρως την άλλη.

 

- Η ενίσχυση των δημοκρατικών διαδικασιών μπορεί να δώσει μια καίρια απάντηση στο φανατισμό, καθώς στο πλαίσιο του δημοκρατικού διαλόγου γίνεται εμφανής η πολυφωνία της κάθε κοινωνίας, και, φυσικά, ο σεβασμός που αναλογεί σε όλες τις πιθανές απόψεις και αντιλήψεις. Η δημοκρατία, άλλωστε, βασίζεται ακριβώς στην ύπαρξη μιας διαρκούς γόνιμης αντιπαράθεσης ιδεών και απόψεων, αφού η δύναμή της έγκειται στη δυνατότητά της να αξιοποιεί στοιχεία από όλες τις αντιτιθέμενες ιδεολογίες και πολιτικές παρατάξεις.

Η υγιής δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα που τιμά τη μετριοπάθεια, τον διάλογο, την ελεύθερη έκφραση όλων των απόψεων και την εύρεση εκείνων των συμβιβαστικών λύσεων που μπορούν να κατευνάσουν τις περιττές εντάσεις.

 

Οικολογία – κλιματική αλλαγή

Οικολογική κρίση

Ήδη ο πλανήτης έχει περιέλθει σε οικολογικό αδιέξοδο. Ολοένα και περισσότεροι έγκριτοι υπεύθυνοι επιστήμονες κρούουν των κώδωνα του κινδύνου για τη βιωσιμότητα του. Στον Τύπο πυκνώνουν τα δημοσιεύματα και τα ένθετα με οικολογικό περιεχόμενο σε μια προσπάθεια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης. Παράλληλα, ακτιβιστές και μέλη μη κυβερνητικών οργανώσεων ορθώνουν φωνή διαμαρτυρίας εδώ και δεκαετίες. Ο εφιάλτης της πλήρους απορρύθμισης της οικόσφαιρας και της διασάλευσης των οικολογικών ισορροπιών δεν είναι πια μια υποθετική απειλή.

Φαινόμενα που πιστοποιούν την καταστροφή

  • Καταστροφή της στοιβάδας του όζοντος – απειλητική η υπεριώδης ακτινοβολία.
  • Φαινόμενο θερμοκηπίου εξαιτίας των εκπομπών καυσαερίων – σταδιακή αύξηση μέσης θερμοκρασίας, υπερθέρμανση πλανήτη
  • Κλιματικές μεταβολές, αλλοιώσεις, επικίνδυνα καιριά φαινόμενα, εκτεταμένες φυσικές καταστροφές
  • Συρρίκνωση βιοποικιλότητας, εξαφάνιση ζωικών ειδών – Απορρύθμιση οικολογικής ισορροπίας
  • Μόλυνση υδροφόρου ορίζοντα
  • Ατμοσφαιρική ρύπανση στα αστικά κέντρα, όξινη βροχή
  • Ρύπανση εδάφους λόγω των τοξικών αποβλήτων
  • Συστηματική καταπάτηση και αποψίλωση δασικών εκτάσεων, καταστροφή βιοτόπων και εθνικών δρυμών
  • Εξάντληση φυσικών πόρων λόγω της υπερεκμετάλλευσης
  • Αισθητική υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος

 

Αιτίες καταστροφής

  • Η διασάλευση της οικολογικής ισορροπίας είναι αναπόφευκτη συνέπεια της κατάχρησης της επιστημονικοτεχνικής ισχύος και το τίμημα που πληρώνει ο σύγχρονος άνθρωπος για την αλόγιστη και αχαλίνωτη ανάπτυξη, στην οποία επιδιδόταν για πολλές δεκαετίες. Η χρήση πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς ή στρατιωτικούς σκοπούς αποτελεί ένα κραυγαλέο παράδειγμα ολέθριας διαχείρισης της επιστημονικοτεχνικής ισχύος.
  • Το φυσικό περιβάλλον έχει υποστεί τεράστια επιβάρυνση λόγω της υπερεκμετάλλευσης των φυσικών πόρων και των πλουτοπαραγωγικών πηγών. Σ’ αυτή την εξέλιξη έχει συντελέσει τόσο η αλόγιστη βιομηχανική ανάπτυξη όσο και η κατίσχυση του καταναλωτικού μοντέλου και του υλικού ευδαιμονισμού.
  • Η απουσία πολιτικής βούλησης, οι κοντόφθαλμες πολιτικές επιλογές, η πρόταξη του κέρδους αντί του ανθρώπου και της φύσης, καθώς και η απουσία ζωηρού ενδιαφέροντος και διεκδικήσεων από τους πολίτες αποτελούν τη ρίζα του οικολογικού προβλήματος.
  • Αφελές και ανεύθυνο θα ήταν να θεωρεί κανείς ότι η καταστροφή του περιβάλλοντος οφείλεται αποκλειστικά σε πράξεις, παραλείψεις και αβαρίες των επιστημονικών και πολιτικών φορέων. Δε θα πρέπει να παραγνωρίζει κανείς τις ευθύνες που αναλογούν στον πολίτη για τη συμπεριφορά του προς το φυσικό περιβάλλον
  • Επιμέρους αιτίες του φαινομένου είναι ο υπερπληθυσμός (συνεπάγεται αύξηση των ενεργειακών αναγκών και υπερβολική εκμετάλλευση των φυσικών πόρων) και η αστική ανάπτυξη (με την επέκταση των περιοχών δόμησης και την αποξένωση των κατοίκων των αστικών κέντρων από τη φύση.

 

Η οικολογική κρίση ως πρόβλημα παιδείας

Η ανευθυνότητα, η αδιαφορία, η οίηση (αλαζονεία) και η ασέβεια που επιδεικνύουν οι πολίτες οξύνουν αναμφίβολα το οικολογικό πρόβλημα. Η έλλειψη περιβαλλοντικής αγωγής και οικολογικής ευαισθησίας σε συνδυασμό με την παθητική, απολιτική στάση τους μετατρέπουν σε ανενεργούς πολίτες και όχι σε φορείς ανάληψης πρωτοβουλιών για την προστασία της οικόσφαιρας. Στο πλαίσιο αυτό μερίδιο ευθύνης φέρουν και οι πάσης φύσεως φορείς αγωγής (εκπαίδευση, ΜΜΕ, κοινωνικές και οικολογικές οργανώσεις, τοπική αυτοδιοίκηση και οικογένεια) που δεν προνόησαν για τη διαμόρφωση οικολογικής συνείδησης στους πολίτες.

 

Συνέπειες της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος

ΑΤΟΜΟ: ΣΩΜΑΤΙΚΗ – ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

  • Προκύπτουν ή εντείνονται προβλήματα υγείας, όπως η αύξηση των καρκινογενέσεων ή αναπνευστικών δυσλειτουργιών. Επιβαρύνεται η ψυχική υγεία, κυρίως των κατοίκων των μεγαλουπόλεων. Η απουσία χώρων πρασίνου και αναψυχής στερεί από τον άνθρωπο την ουσιαστική επαφή με τη φύση, με αποτέλεσμα να απειλούνται η ψυχική γαλήνη και η ισορροπία του.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ – ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ:

  • Οι αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία συνοψίζονται στη μείωση του τουρισμού, στην παρακμή της τοπικής ή εθνικής οικονομίας, στη συρρίκνωση της αγροτικής παραγωγής.
  • Η οικολογική ισορροπία διαταράσσεται και στοιχεία της χλωρίδας και της πανίδας καταστρέφονται. Ο υπανάπτυκτος και αναπτυσσόμενος κόσμος αδυνατούν να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της περιβαλλοντικής καταστροφής που προκαλεί η βιομηχανική ανάπτυξη.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ:

  • Καταστρέφονται ιστορικά και φυσικά μνημεία, τα οποία υφίστανται μεγάλες φθορές από τη ρύπανση της ατμόσφαιρας. Ο παραδοσιακός τρόπος ζωής, συνυφασμένος με το τοπίο και τα αγαθά της φύσης, υποχωρεί κάτω από την ισοπεδωτική δύναμη της εκβιομηχάνισης και της λογικής του κέρδους.
  • Υποβαθμίζεται η αισθητική του σημερινού ανθρώπου, ο οποίος είναι αναγκασμένος να ενσωματωθεί στο «αστικό τοπίο».
  • Το μέλλον των επερχόμενων γενεών τίθεται σε κίνδυνο, αφού θυσιάζεται η μακροχρόνια ευημερία στο βωμό του βραχυπρόθεσμου κέρδους.

 

Ανάγκη προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος

  • Η διερεύνηση των αιτιών και πολύ περισσότερο των συνεπειών της οικολογικής κρίσης αναδεικνύει με ενάργεια το ζήτημα της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Η ανάγκη προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος φαντάζει επιτακτικότερη, αν αναλογιστεί κανείς την προσφορά της φύσης στον άνθρωπο:
  • Εξασφαλίζει τις κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης
  • Η παραγωγική αξιοποίηση των πόρων συντελεί στην οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη, αναβαθμίζοντας την ποιότητα ζωής
  • Παρέχει ερεθίσματα για συστηματική έρευνα συμβάλλοντας στη διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων
  • Η επαφή με τη φύση συμβάλλει στην ψυχική ισορροπία του ανθρώπου, αφού με την απομάκρυνση του από το άγχος προσεγγίζει την εσωτερική πληρότητα.
  • Μέσω τη μελέτη των νόμων που διέπουν τη λειτουργία του φυσικού σύμπαντος αλλά και της αρμονίας που το χαρακτηρίζει, αντλούνται χρήσιμες πληροφορίες για τη διαμόρφωση ομαλής κοινωνικής συμβίωσης.
  • Προάγει τον πολιτισμό, αφού το φυσικό κάλλος αφυπνίζει το αίσθημα του ωραίου προκαλώντας αισθητική συγκίνηση και συχνά λειτουργεί ως πηγή έμπνευσης και έναυσμα για καλλιτεχνική δημιουργία.

 

Τρόποι προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος

ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ

  • Το οικολογικό πρόβλημα είναι οικουμενικό, δηλαδή δε γνωρίζει σύνορα, αφορά όλα τα κράτη ανεξαιρέτως. Επομένως, είναι απολύτως απαραίτητη η διακρατική συνεργασία στη βάση μιας κοινής πολιτικής για την προστασία του περιβάλλοντος. Οι Παγκόσμιες Σύνοδοι του ΟΗΕ και οι Διεθνείς Συνδιασκέψεις για το μέλλον της Γης θα πρέπει να εργαστούν συστηματικά για να πετύχουν τους ακόλουθους στόχους:
  • Να αποσπάσουν τις δεσμεύσεις των πολιτικών ηγετών πως θα προτάσσουν το οικουμενικό καλό έναντι του στενά εννοούμενου εθνικού συμφέροντοας
  • Θέσπιση νομοθετικού πλαισίου με δεσμευτικό χαρακτήρα που θα παρεμποδίζει την κερδοσκοπική εκμετάλλευση της φύσης.
  • Επιβολή αυστηρών ποινών στα κράτη που καταστρατηγούν το παραπάνω πλαίσιο αρχών
  • Αναθεώρηση του ισχύοντος αναπτυξιακού μοντέλου προτάσσοντας πολιτικές βιώσιμης/αειφόρου ανάπτυξης.
  • Προώθηση της ιδέας του πυρηνικού αφοπλισμού που απειλεί με ολοκαύτωμα του πλανήτη.
  • Παρουσίαση εκθέσεων έγκριτων επιστημονικών φορέων για το μέλλον του πλανήτη και να χρηματοδοτούν επιστημονικές έρευνες με αντικείμενο την άρση του οικολογικού αδιεξόδου.

ΠΟΛΙΤΕΙΑ – ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ

  • Αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο που θα ρυθμίζει τους όρους εγκατάστασης και λειτουργίας βιομηχανικών και τουριστικών μονάδων, θα προσδιορίζει τις μεθόδους αγροτικής καλλιέργειας, κτηνοτροφίας και αλιείας, θα διασφαλίζει την προστασία των δασών, των βιοτόπων, των εθνικών δρυμών και της βιοποικιλότητας.
  • Συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα η πολιτεία είναι απαραίτητο να αξιοποιήσει τις εναλλακτικές ανανεώσιμες μορφές ενέργειας και να χρησιμοποιήσει την αντιρρυπαντική τεχνολογία και το βιολογικό καθαρισμό, όπου θεωρείται απαραίτητο (χρηματοδότηση έρευνας)
  • Παροχή κινήτρων με σκοπό την αποκέντρωση
  • Προώθηση του οικοτουρισμού, του αγροτουρισμού και της βιολογικής καλλιέργειας
  • Εκπόνηση και υλοποίηση σχεδίου διαχείρισης των απορριμμάτων με τρόπο φιλικό για το περιβάλλον
  • Επιβράβευση των φορέων που αποδεικνύουν έμπρακτα το σεβασμό τους στο περιβάλλον
  • Λελογισμένη χρήση της επιστημονικοτεχνικής ισχύος σε οικολογική και ουμανιστική βάση
  • Εξυγίανση και αναβάθμιση του αστικού περιβαλλοντος: α) περισσότεροι χώροι πρασίνου, αναψυχής και άθλησης β) αισθητική αποκατάσταση και δενδροφύτευση των ελεύθερων δημοσίων χώρων γ) διαχείριση απορριμμάτων και λειτουργία προγράμματος ανακύκλωσης δ) κάλυψη των ενεργειακών της πόλης από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, της ηχορρύπανσης στ) ποδηλατόδρομοι και πεζοδρομήσεις ζ) φρένο στην άναρχη επέκταση του αστικού ιστού και στην καταπάτηση δασικών εκτάσεων κοντά στις πόλεις η) μέτρα δασοπροστασίας και δασοπυρόσβεσης

ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ (ΜΚΟ)

Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις (GREENPEACE, WWF) έχουν αναδείξει το οικολογικό πρόβλημα τις τελευταίες δεκαετίες. Εκπρόσωποι τους πρωτοστατούν σε εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης πολιτών, αλλά διαδηλώνουν την αντίθεσή τους στις εφαρμοζόμενες πολιτικές με πιο ριζοσπαστικούς τρόπους (ακτιβισμός), συγκεντρώνοντας το ενδιαφέρον των διεθνών ΜΜΕ και της κοινής γνώμης. Οι διαμαρτυρίες και οι δικαστικοί αγώνες είναι απαραίτητες προϋποθέσεις προκειμένου να τελεσφορήσει ο αγώνας υπερ της φύσης και του ανθρώπου.

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ – ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

Ο πρωτότυπος και ώριμος στοχασμός των πνευματικών ανθρώπων μπορεί να καταστήσει σαφή την ενότητα και την αλληλεπίδραση ανθρώπου – φύσης. Το πνεύμα του ανθρωπισμού, άλλωστε, επιτάσσει το σεβασμό όχι μόνο στον άνθρωπο, αλλά και στο φυσικό περιβάλλον, που αποτελεί το λίκνο της ζωής. Οι πνευματικοί άνθρωποι, με την ευαισθησία και τη διορατικότητα που τους χαρακτηρίζουν, οφείλουν να αφυπνίζουν τις συνειδήσεις.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Η πολιτεία έχει χρέος να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα του πλανήτη και την υψηλή ποιότητα ζωής των προσιτών προσφέροντας την κατάλληλη αγωγή από τη μικρή ηλικία. Το σχολείο είναι ο κατ’ εξοχήν φορέας αγωγής που μπορεί να καλλιεργήσει την οικολογική συνείδηση στους μαθητές. Έτσι, η οικολογία θα καταστεί τρόπος σκέψης και τρόπος ζωής για τους αυριανούς πολίτες. το περιεχόμενο της περιβαλλοντικής αγωγής μπορεί να διαμορφωθεί ως εξής:

  • Θεωρητική γνώση των μηχανισμών λειτουργίας του οικοσυστήματος και των διαδικασιών που συντελούνται σ’ αυτό
  • Ενημέρωση σχετικά με τα οικολογικά προβλήματα και τις επιπτώσεις τους, άντληση πληροφοριακού υλικού και εκπόνηση εργασιών
  • Λειτουργία προγράμματος ανακύκλωσης στο σχολείο
  • Εκδρομές, ποδηλατοδρομία και πεζοπορία στη φύση, προκειμένου τα παιδιά που ζουν στα αστικά κέντρα να αποκτήσουν βιωματική σχέση με αυτή.
  • Συνεργασία με περιβαλλοντικές οργανώσεις και συλλόγους για την ανάληψη πρωτοβουλιών, όπως δενδροφύτευση, αναδάσωση, καθαρισμός αιγιαλού κ.ά.
  • Έκδοση μαθητικού εντύπου που θα περιλαμβάνει και στήλη οικολογίας. Εκστρατεία ενημέρωσης των συνδημοτών
  • Συνειδητοποιημένη κατανάλωση μυώντας τα παιδιά στο πνεύμα της «πράσινης κατανάλωσης». Οι μαθητές θα κατανοήσουν την ανάγκη κατανάλωσης με μέτρο, επιλογής ανακυκλώσιμων ή ανακυκλωμένων προϊόντων, βιολογικών και φιλικών στο περιβάλλον και την ανάγκη εξοικονόμησης ενέργειας και νερού.
  • Ενημέρωση των μαθητών και των γονιών για προγράμματα οικοτουρισμού και αγροτουρισμού.

 

Βιώσιμη – αειφόρος ανάπτυξη

Βασική αρχή της οικολογίας είναι ότι κάθε ζωντανός οργανισμός έχει μια προοδευτική και συνεχόμενη σχέση με κάθε άλλο στοιχείο που απαρτίζει το περιβάλλον του. Ο άνθρωπος είναι ένα από τα πολυπληθή αλληλεπιδρώντα στοιχεία των οικοσυστημάτων. Έχει αποκτήσει την ικανότητα να βρίσκεται συχνά σε αδυναμία να διαχειριστεί με επιτυχία και να προστατεύσει από τις ανεπιθύμητες παρενέργειες των δραστηριοτήτων του.

Η έννοια της αειφορίας είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη δομή και τη λειτουργία των συστημάτων. Αειφόρα συστήματα είναι αυτά που χαρακτηρίζονται από αυτο-οργάνωση και αυτο-ανανέωση και έχουν την ικανότητα να μαθαίνουν με στόχο να διαιωνίζονται και να προσαρμόζονται. Χρειαζόμαστε, επομένως, «οικολογική αειφορία» με ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων. Το κεντρικό περιεχόμενο και ο στόχος της αειφόρου ανάπτυξης, της οποίας τα αγαθά θα μοιράζονται με δίκαιο τρόπο, η φέρουσα ικανότητα των οικοσυστημάτων δε θα πλήττεται και, κατά συνέπεια, δε θα τίθεται σε κίνδυνο η ικανοποίηση των αναγκών των μελλοντικών γενεών.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, το βιώσιμο μέλλον υπηρετείται από υγιείς ανθρώπους που ζουν σε υγιείς κοινότητες. Αυτό σημαίνει πως άνθρωποι, κοινότητες και φυσικό περιβάλλον είναι άρρηκτα δεμένοι σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Από οικονομική άποψη, ο όρος «αειφόρος ανάπτυξη»για τις πλούσιες χώρες της Δύσης σημαίνει αναγκαστική μείωση των ποσών ενέργειας και των φυσικών πόρων που καταναλώνουν. Για να επιτευχθεί αυτό, απαιτείται η χρήση νέων τεχνολογικών παραγωγής ενέργειας, αλλά κυρίως η αλλαγή φιλοσοφίας των δυτικών κοινωνιών μέσω μιας γενικότερης αλλαγής στον τρόπο της ζωής τους. Επομένως ,οι ανεπτυγμένες βιομηχανικές χώρες έχουν την ευθύνη για την υλοποίηση της αναπτυξιακής αειφορικής επιλογής. Είναι αυτές που κυρίως ρύπαναν τον πλανήτη μέχρι σήμερα και επιπλέον έχουν το μεγαλύτερο μερίδιο της ευθύνης για την κατάσταση αυτή.

Αντίθετα, για τις χώρες του Τρίτου Κόσμου αειφορική ανάπτυξη σημαίνει αναβάθμιση του βιοτικού τους επιπέδου. Προκειμένου να ξεφύγουν από τη φτώχεια, θα κάνουν οτιδήποτε χωρίς να σκεφτούν το περιβαλλοντικό κόστος. Όσον αφορά τον ανθρώπινο πληθυσμό του πλανήτη, αειφορική ανάπτυξη σημαίνει σταθεροποίηση του πληθυσμού, αλλά και προστασία των φυσικών πόρων (ορθολογική διαχείρισή τους} και αύξηση της παραγωγής τροφής, ώστε να επαρκέσει για έναν διαρκώς αυξανόμενο πληθυσμό. Σημαίνει, επίσης, μείωση όλων των μορφών ρύπανσης, καθώς και προστασία των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας, διασφαλίζοντας έτσι τη ζωή στη γη που θα κληροδοτηθεί στις επόμενες γενιές.

 

Τι είναι η ουδετερότητα του άνθρακα και πώς μπορεί να επιτευχθεί έως το 2050;

(πηγή: Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο)

Σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό νόμο για το κλίμα, η ΕΕ δεσμεύεται να γίνει κλιματικά ουδέτερη έως το 2050. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής έχουν ήδη επηρεάσει ολόκληρο τον πλανήτη, καθώς βρισκόμαστε όλο και πιο συχνά αντιμέτωποι με ακραίες καιρικές συνθήκες όπως η ξηρασία, η υπερβολική ζέστη, οι δυνατές βροχές, οι πλημμύρες και οι κατολισθήσεις. Άλλες συνέπειες της ραγδαίας κλιματικής αλλαγής είναι η αύξηση της στάθμης της θάλασσας, η οξίνιση των ωκεανών και η απώλεια βιοποικιλότητας.

Προκειμένου να περιοριστεί η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό Κελσίου - όριο που η Διακυβερνητική Επιτροπή για την κλιματική αλλαγή κρίνει ως ασφαλές - κρίνεται αναγκαία η επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως τα μέσα του 21ου αιώνα. Ο στόχος αυτός περιλαμβάνεται και στη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα, η οποία υπεγράφη από 195 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ.

 

Το Δεκέμβριο του 2019, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, έναν χάρτη πορείας για την μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη έως το 2050.Αυτός ο στόχος θα επιτευχθεί μέσω του ευρωπαϊκού νόμου για το κλίμα που θέτει την κλιματική ουδετερότητα σε δεσμευτική νομοθεσία της ΕΕ.

 

Η αντιστάθμιση άνθρακα

Ένας άλλος τρόπος μείωσης των εκπομπών και επίτευξης ουδετερότητας του άνθρακα είναι η αντιστάθμιση των εκπομπών σε έναν συγκεκριμένο τομέα μέσω της μείωσής τους σε έναν άλλον.

Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στην ενεργειακή αποδοτικότητα ή σε άλλες, καθαρές τεχνολογίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Ένα παράδειγμα συστήματος αντιστάθμισης διοξειδίου του άνθρακα είναι το "Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών"" της ΕΕ.

Ένα άλλο παράδειγμα συστήματος αντιστάθμισης διοξειδίου του άνθρακα είναι ο μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (ΜΣΠΑ) τηε ΕΕ, ο οποίος θα επιβάλλει εισφορές άνθρακα σε εισαγωγές ορισμένων προϊόντων που προέρχονται από τρίτες χώρες με λιγότερο φιλόδοξα μέτρα για το κλίμα. Ο μηχανισμός αυτός θα συμβάλει στην πρόληψη της διαρροής CO2 αποθαρρύνοντας τη μετατόπιση της παραγωγής των ρυπογόνων βιομηχανιών εκτός της ΕΕ για την αποφυγή συμμόρφωσης σε αυστηρότερα πρότυπα.

Οι στόχοι της ΕΕ

Η Ευρωπαϊκής Ένωση είναι προσηλωμένη σε μια φιλόδοξη πολιτική για το κλίμα. Στοχεύει, στα πλαίσια της Πράσινης Συμφωνίας, να γίνει η πρώτη ήπειρος στον πλανήτη που θα πετύχει μέχρι το 2050 την κλιματική ουδετερότητα με μηδενικές εκπομπές άνθρακα.

Ο στόχος αυτός κατέστη νομικά δεσμευτικός όταν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο υιοθέτησαν τον Νόμο για το Κλίμα το 2021. Ο ενδιάμεσος στόχος μείωσης εκπομπών της ΕΕ για το 2030 αυξήθηκε επίσης από 40% σε 55%.

Η ΕΕ αναθεωρεί, επί του παρόντος, την παλιά νομοθεσία και θεσπίζει νέους νόμους για να συμβάλει στην επίτευξη του στόχου περιορισμού κατά 55% των εκπομπών έως το 2030. Το νομοθετικό αυτό πακέτο ονομάζεται «Fit for 55» και συμπεριλαμβάνει, μεταξύ άλλων, κανόνες για την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών, εθνικούς στόχους μείωσης των εκπομπών, την απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα στον τομέα της χρήσης της γης.

.

 

 

Τεχνητή νοημοσύνη

Τεχνητή νοημοσύνη

 

Τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη;

  • Ητεχνητή νοημοσύνη αναφέρεται στην ικανότητα μιας μηχανής να αναπαράγει τις γνωστικές λειτουργίες ενός ανθρώπου, όπως είναι η μάθηση, ο σχεδιασμός και η δημιουργικότητα.
  • Η τεχνητή νοημοσύνη καθιστά τις μηχανές ικανές να 'κατανοούν' το περιβάλλον τους, να επιλύουν προβλήματα και να δρουν προς την επίτευξη ενός συγκεκριμένου στόχου. Ο υπολογιστής λαμβάνει δεδομένα (ήδη έτοιμα ή συλλεγμένα μέσω αισθητήρων, π.χ. κάμερας), τα επεξεργάζεται και ανταποκρίνεται βάσει αυτών.
  • Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης είναι ικανά να προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους, σε ένα ορισμένα βαθμό, αναλύοντας τις συνέπειες προηγούμενων δράσων και επιλύοντας προβλήματα με αυτονομία.

Ποια η σημασία της τεχνητής νοημοσύνης;

  • Μερικές τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης έκαναν την εμφάνισή τους εδώ και περισσότερο από 50 χρόνια. Η εξέλιξη, ωστόσο, των ηλεκτρονικών υπολογιστών, η διάθεση αναρίθμητων δεδομένων και νέων αλγορίθμων επέτρεψαν την ταχύτατη ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, η οποία αποτελείπροτεραιτότητα της ΕΕ.
  • Η ΤΝ αποτελεί σημαντικό κομμάτι του ψηφιακού μετασχηματισμού της κοινωνίας. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τη ζωή του χωρίςτη χρήση τεχνητής νοημοσύνης σε πολλά αγαθά και υπηρεσίες, ενώ επίκεινται ακόμα περισσότερες αλλαγές, μεταξύ άλλων, στον χώρο της εργασίας, των επιχειρήσεων, της οικονομίας, της υγείας, της ασφάλειας, της γεωργίας. Η ΤΝ διαδραματίζει επίσης κεντρικό ρόλο στην Πράσινη Συμφωνία και την ανάκαμψη της ΕΕ μετά τον COVID-19.

Είδη τεχνητής νοημοσύνης

  • Λογισμικά: εικονικοί βοηθοί, λογισμικό ανάλυσης εικόνας, μηχανές αναζήτησης, συστήματα αναγνώρισης προσώπου και ομιλίας
  • "Ενσωματωμένη τεχνητή νοημοσύνη": ρομπότ, αυτόνομα αυτοκίνητα, τηλεκατευθυνόμενα αεροσκάφη (drones), Διαδίκτυο των πραγμάτων (Internet of Things)

Διαδικτυακές αγορές και διαφήμιση

Η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποείται ευρέως για την παροχή εξατομικευμένων συστάστεων, για παράδειγμα βάσει προηγούμενων αναζητήσεων και αγορών ή άλλων συμπεριφορών. Η τεχνητή νοημοσύνη παίζει, επίσης, εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στον κλάδο του εμπορίου, καθώς χρησιμοποιείται για τη βελτιστοποίηση προϊόντων, τον προγραμματισμό των αποθεμάτων, τον εφοδιαστικό τομέα...κλπ.

Διαδικτυακή αναζήτηση

Οι μηχανές αναζήτησης παρέχουν αποτελέσματα βάσει της τεράστιας ποσότητας δεδομένων που εισάγουν οι χρήστες στο διαδίκτυο.

Προσωπικοί ψηφιακοί βοηθοί

Τα έξυπνα τηλέφωνα (smartphones) χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη για την παροχή βελτιστοποιημένων και εξατομικευμένων ρυθμίσεων στους χρήστες τους. Ο εικονικός βοηθός λειτουργεί ως προσωπικός γραμματέας του χρήστη: απαντά σε ερωτήσεις, παρέχει συστάσεις, υπενθυμίζει συναντήσεις. Είναι επίσης ένας ηλεκτρονικός συνομιλητής που προσαρμόζεται στα ατομικά χαρακτηριστικά ενός συγκεκριμένου ατόμου, λαμβάνοντας υπόψη το περιβάλλον του χρήστη, το εύρος των ενδιαφερόντων του και τις συνήθειες του.

Αυτόματες μεταφράσεις

Τα λογισμικά αυτόματης μετάφρασης και υποτιτλισμού, που βασίζονται είτε σε γραπτό είτε σε προφορικό λόγο, χρησιμοποιούν τη τεχνητή νοημοσύνη για την παροχή και βελτίωση μεταφράσεων.

Έξυπνα σπίτια, πόλεις και υποδομές

Οι έξυπνοι θερμοστάτες αναλύουν τη συμπεριφορά μας προκειμένου να αποθηκεύσουν ενέργεια, ενώ οι έξυπνες πόλεις βασίζονται σε ευφυή συστήματα ρύθμισης της κυκλοφορίας για να βελτιώσουν τη συνδεσμότητα και να μειώσουν την κυκλοφοριακή συμφόρηση.

Αυτοκίνητα

Παρότι τα αυτόνομα οχήματα δεν αποτελούν ακόμα μέρος της καθημερινότητάς μας, τα αυτοκίνητα απαρτίζονται ήδη από ευφυή συστήματα ασφαλείας που κάνουν χρήση τεχνητής νοημοσύνης. Η ΕΕ, για παράδειγμα, συμμετείχε στη χρηματοδότηση των αυτόματων αισθητήρων VI-DAS που εντοπίζουν ενδεχόμενες καταστάσεις κινδύνου και ατυχήματα.

Τα συστήματα πλοήγησης βασίζονται, σε μεγάλο βαθμό, στην τεχνητή νοημοσύνη.

Κυβερνοασφάλεια

Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να συμβάλουν στην αναγνώριση και αντιμετώπιση επιθέσεων και απειλών στον κυβερνοχώρο βάσει της συνεχόμενης εισροής δεδομένων.

Τεχνητή νοημοσύνη κατά του COVID-19

Στην περίπτωση του COVID-19, η τεχνητή νοημοσύνη έχει χρησιμοποιηθεί σε συσκευές θερμικής απεικόνισης σε αεροδρόμια και αλλού. Στην ιατρική, η ΤΝ μπορεί να συμβάλει στην αποτελεσματική διάγνωση του κορονοϊού μέσω της χρήσης αλγορίθμων που μελετούν υπολογιστικές τομογραφίες θώρακα. Μπορεί, επίσης, να βοηθήσει στην παρακολούθηση της εξάπλωσης του ιού μέσω της παροχή δεδομένων.

Καταπολέμηση της παραπληροφόρησης

Ορισμένες εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να συμβάλουν στην ανίχνευση των ψευδών ειδήσεων και της παραπληροφόρησης στα κοινωνικά δίκτυα μέσω του εντοπισμού συγκεκριμένων λέξεων και εφράσεων αλλά και αξιόπιστων πηγών

Οφέλη της ΤΝ

Οφέλη της ΤΝ για τους πολίτες

Η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) μπορεί να αποφέρει πολλά οφέλη στους πολίτες, όπως καλύτερη υγειονομική περίθαλψη, ασφαλέστερες και καθαρότερες μεταφορές, εξατομικευμένές, φθηνότερες υπηρεσίες και προϊόντα μεγαλύτερης διάρκειας. Μπορεί, επίσης, να διευκολύνει την πρόσβαση στην ενημέρωση, στην εκπαίδευση και στην κατάρτιση - όπως μας έδειξε η πανδημία του κορονοϊού. Η ΤΝ έχει ακόμα συμβάλει στο να γίνει ασφαλέστερος ο χώρος εργασίας, μέσω της χρήσης ρομπότ για την εκτέλεση επικίνδυνων εργασιακών δραστηριοτήτων, αλλά και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Οφέλη της ΤΝ για τις επιχειρήσεις

Η ΤΝ επιτρέπει την ανάπτυξη μιας νέας γενιάς προϊόντων και υπηρεσιών, μεταξύ άλλων σε τομείς όπου οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις κατέχουν ήδη ισχυρή θέση: πράσινη και κυκλική οικονομία, κατασκευή μηχανημάτων, γεωργία, υγειονομική περίθαλψη, μόδα, τουρισμός. Μπορεί να συμβάλει στην αύξηση των πωλήσεων, στη συντήρηση μηχανών, στην εξοικονόμηση ενέργειας, στη βελτίωση της παραγωγής και της ποιότητας προϊόντων αλλά και της εξυπηρέτησης πελατών.

11%-37% Εκτιμώμενη αύξηση της παραγωγικότητας που θα επιφέρει η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης έως το 2035 (EP Think Tank 2020).

 

Οφέλη της ΤΝ για τις δημόσιες υπηρεσίες

Η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στις δημόσιες υπηρεσίες μπορεί να εξασφαλίσει μείωση κόστους και να προσφέρει νέες δυνατότητες για τις δημόσιες μεταφορές, την εκπαίδευση, την καλύτερη διαχείριση ενέργειας και αποβλήτων και τη βελτίωση της βιωσιμότητας ορισμένων προϊόντων. Κατά συνέπεια, η ΤΝ μπορεί να συνεισφέρει στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

1,5%-4% Εκτιμώμενο ποσοστό μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ως αποτέλεσμα της χρήσης της ΤΝ έως το 2030 (EP Think Tank 2020)

 

Ενισχύοντας τη δημοκρατία

Η πρόληψη της παραπληροφόρησης και των κυβερνοεπιθέσεων και η διασφάλιση της πρόσβασης σε ποιοτική ενημέρωση μπορούν να ενισχύσουν τη δημοκρατία. Μπορούν, επίσης, να εξασφαλίσουν διαφάνεια και το σεβασμό της διαφορετικότητας μέσω του περιορισμού των προκαταλήψεων κατά τις διαδικασίες προσλήψεων και της χρήσης της ανάλυσης δεδομένων.

ΤΝ και ασφάλεια

Η επεξεργασία μεγάλων βάσεων δεδομένων, η εκτίμηση κινδύνων κατά τη μαζική μεταφορά κρατουμένων, η πρόβλεψη τρομοκρατικών επιθέσεων συνιστούν παραδείγματα της ολοένα και μεγαλύτερης χρήσης της ΤΝ στο πεδίο απονομής ποινικής δικαιοσύνης και πρόληψης εγκλημάτων. Χρησιμοποιείται ήδη για την ανίχνευση και καταπολέμηση παράνομων και ανάρμοστων συμπεριφορών στο διαδίκτυο.

Η ΤΝ μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί στα πλαίσια στρατιωτικών στρατηγικών άμυνας και επιθέσεων, ως μέσο ηλεκτρονικού ψαρέματος και πειρατείας ή ως μέσο στόχευσης πληροφοριακών συστημάτων εν καιρώ κυβερνοπολέμου, ενώ το βασικό πλεονέκτημα των αυτόνομων οπλικών συστημάτων αποτελεί η δυνατότητα ένοπλης σύγκρουσης με περιορισμένο κίνδυνο σωματικής βλάβης.

 

Απειλές και προκλήσεις της ΤΝ

Η ολοένα και αυξανόμενη εξάρτησή μας από συστήματα ΤΝ ενέχει, από την άλλη, δυνητικούς κινδύνος.

Υποχρησιµοποίηση ή κατάχρηση της ΤΝ

Η ανεπαρκής αξιοποίηση της ΤΝ μπορεί να αποτελέσει σοβαρή απειλή για την ΕΕ: οι χαμένες ευκαιρίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην αναποτελεσματική εφαρμογή σημαντικών προγραμμάτων της ΕΕ, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, την απώλεια ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος έναντι άλλων περιοχών, την οικονομική στασιμότητα, αλλά και περιορισμένες δυνατότητες για τους πολίτες. Η υποχρησιμοποίηση μπορεί να προκύψει από την έλλειψη εμπιστοσύνης του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα στην ΤΝ, τις φτωχές υποδομές, την έλλειψη πρωτοβουλιών, τις χαμηλές επενδύσεις ή τις κατακερματισμένες ψηφιακές αγορές, δεδομένης της εξάρτησης της μηχανικής μάθησης της ΤΝ από τα δεδομένα.

Η κατάχρηση μπορεί επίσης να αποδειχθεί προβληματική σε περίπτωση λανθασμένης ή άσκοπης εφαρμογής της ΤΝ, για παράδειγμα για την επεξήγηση πολύπλοκων κοινωνικών ζητημάτων.

Απόδοση ευθύνης σε περίπτωση δυσλειτουργίας των συστημάτων ΤΝ

Η απόδοση ευθυνών σε περίπτωση δυσλειτουργίας των συστημάτων ΤΝ αποτελεί σημαντική πρόκληση: ποιος φέρει την ευθύνη σε περίπτωση ατυχήματος με αυτοκίνητο χωρίς οδηγό; Ο ιδιοκτήτης του αυτοκινήτου, ο κατασκευαστής ή ο προγραμματιστής του;

Εάν ο παραγωγός ήταν απαλλαγμένος από κάθε ευθύνη, δεν θα υπήρχε κίνητρο παροχής καλού προϊόντος ή υπηρεσίας, κάτι που θα μπορούσε να βλάψει την επιστοσύνη του κόσμου στην τεχνολογία. Από την άλλη, η ύπαρξη αυστηρών κανονισμών θα μπορούσε να καταστείλει την καινοτομία.

Η ΤΝ ως απειλή για τη δημοκρατία και τα θεμελιώδη δικαιώματα

  • Τα αποτελέσματα που παράγουν οι τεχνολογίες ΤΝ εξαρτώνται από τον τρόπο σχεδιασμού τους και τα δεδομένα που χρησιμοποιούν. Τόσο ο σχεδιασμός όσο και οι βάσεις δεδομένων μπορούν να περιέχουν προγραμματισμένες ή μη προκαταλήψεις. Για παράδειγμα, σημαντικές πτυχές νεός ζητήματος ενδέχεται να μην έχουν ενσωματωθεί στον αλγόριθμο ή μπορεί να έχουν προγραμματιστεί με τρόπο που να αντανακλούν και αναπαράγουν συγκεκριμένες προκαταλήψεις. Επιπλέον, η χρήση αριθμών για την επεξήγηση πολύπλοκων κοινωνικών πραγματικοτήτων μπορεί να δίνει την λάθος εντύπωση ότι οι τεχνολογίες ΤΝ παρέχουν τεκμηριωμένες και ακριβείς πληροφορίες ("mathwashing").
  • Η κακή χρήση της ΤΝ μπορεί να οδηγήσει στη λήψη μεροληπτικών αποφάσεων (με βάση το φύλο και την εθνότητα, την ηλικία) κατά τη πρόσληψη ή απόλυση εργαζομένων, τη χορήγηση δανείων ή τη άσκηση ποινικών διώξεων.
  • Η ΤΝ μπορεί να έχει σοβαρό αντίκτυπο στο δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής και της προστασίας των δεδομένων. Μπορεί, για παράδειγμα, να χρησιμοποιηθεί από τεχνολογίες αναγνώρισης προσώπου ή για τον εντοπισμό και την ανάλυση προφίλ ατόμων στο διαδίκτυο. Ακόμη, η ΤΝ επιτρέπει τη συγκέντρωση μεμονωμένων πληροφοριών που έχει παράσχει ένας χρήστης και το συνδυασμό τους με νέους τροπους για την παραγωγή ενός άγνωστου για τον χρήστη αποτελέσματος.
  • Μπορεί να αποτελέσει, επίσης, απειλή για τη δημοκρατία: η ΤΝ έχει ήδη κατηγορηθεί για τη δημιουργία διαδικτυακών "θαλάμων αντήχησης" (echo chambers) βάσει προγενέστερης διαδικτυακής συμπεριφοράς, την εμφάνιση περιεχομένου που αντιστοιχεί μόνο στις προτιμήσεις του χρήστη αντί για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος που να ενθαρρύνει τον πλουραλιστικό και ανοικτό δημόσιο διάλογο. Μπορεί ακόμα να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία ρεαλιστικών αλλά παραποιημένων βίντεο, ήχων και εικόνων, γνωστών ως "deepfakes", που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την οικονομία, να βλάψουν τη φήμη ορισμένων ανθρώπων και να θέσουν εμπόδια στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, ενώ μπορούν να προκαλέσουν πόλωση στη δημόσια σφαίρα και χειραγώγηση εκλογών.
  • Η ΤΝ μπορεί επίσης να περιορίσει ελευθερία του συνέρχεσθαι και της ειρηνικής διαμαρτυρίας, καθώς έχει τη δυνατότητα εντοπισμού και ανάλυσης προφίλ ατόμων που ταυτίζονται με μια συγκεκριμένη ιδεολογία ή πράξεις.

Το αντίκτυπο της ΤΝ στις θέσεις εργασίας

Η χρήση της ΤΝ στο χώρο εργασίας αναμένεται να επιφέρει την εξαφάνιση ενός μεγάλο αριθμού επαγγελμάτων. Παρότι η ΤΝ αναμένεται επίσης να δημιουργήσει και να βελτιώσει υπάρχουσες θέσεις εργασίας, η διασφάλιση σωστής εκπαίδευσης και κατάρτισης θα παίξει κρίσιμο ρόλο στην πρόληψη της μακράς ανεργίας και την ανάπτυξη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού.

14 % των θέσεων εργασίας στις χώρες του ΟΟΣΑ είναι αυτοματοποιήσημες και το 32% ενδέχεται να υποστούν σημαντικές αλλαγές (εκτίμηση, EP Think Tank 2020).

 

Ανταγωνισμός

Η μαζική συγκέντρωση πληροφοριών μπορεί επίσης να οδηγήσει σε στρέβλωση του ανταγωνισμού καθώς οι κάτοχοι περισσότερων πληροφοριών θα μπορούν να αποκτήσουν πλεονέκτημα και να εξαλείψουν τους ανταγωνιστές τους από την αγορά.

Κίνδυνοι ασφαλείας

Οι εφαρμογές ΤΝ που έρχονται σε φυσική επαφή με τους ανθρώπους ή έχουν ενσωματωθεί στο ανθρώπινο σώμα μπορούν να παρουσιάσουν κινδύνους αν δεν έχουν σχεδιαστεί σωστά ή έχουν γίνει αντικείμενο κατάχρησης.

Η ανεπαρκώς ρυθμισμένη χρήση όπλων εξοπλισμένων με συστήματα ΤΝ μπορεί να προκαλέσει απώλεια ελέγχου, με σοβαρές επιπτώσεις για την ανθρώπινη ασφάλεια.

Προκλήσεις διαφάνειας

Η άνιση πρόσβαση στην πληροφορία μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο εκμετάλλευσης. Για παράδειγμα, ένας διαδικτυακός πωλητής θα μπορούσε, βάσει της διαδικτυακής συμπεριφοράς ενός ατόμου ή άλλων δεδομένων (και εν αγνοία του), να κάνει χρήση ΤΝ για να προβλέψει πόσα χρήματα σκοπεύει να ξοδέψει. Παρομοίως, μια πολιτική εκστρατείο μπορεί να προσαρμόσει το μήνυμά της για να ταιριάξει στο προφίλ του συγκεκριμένου ατόμου.

Επιπλέον, μερικές φορές μας είναι δύσκολο να γνωρίζουμε αν συνομιλούμε με πραγματικό άνθρωπο ή τεχνολογία ΤΝ.

Μη διάκριση, ευθύνη και πνευματική ιδιοκτησία

Στις 20 Οκτωβρίου 2020, το Κοινοβούλιο ενέκρινε τρεις εκθέσεις που περιγράφουν τους τρόπους με τους οποίους η ΕΕ μπορεί να ρυθμίσει καλύτερα την ΤΝ για να ενισχυθούν τα ηθικά πρότυπα, η καινοτομία, και η εμπιστοσύνη στην τεχνολογία. Οι ευρωβουλευτές δήλωσαν ότι οι κανόνες πρέπει να είναι ανθρωποκεντρικοί. Η έκθεση προτείνει τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να διασφαλιστεί η διαφάνεια, η ασφάλεια και η λογοδοσία, αλλά και τον τρόπο πρόληψης των διακρίσεων και των προκαταλήψεων, την προώθηση της κοινωνικής και περιβαλλοντικής ευθύνης και τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων. "Ο πολίτης βρίσκεται στο επίκεντρο της πρότασης αυτής", δήλωσε ο εισηγητής Ιμπάν Γκαρθία ντελ Μπλάνκο (S&D, Ισπανία) σε συνέντευξη τύπου.

Ο Άξελ Βος (ΕΛΚ, Γερμανία) εξήγησε ότι ο στόχος της θέσπισης ενός πλαισίου αστικής ευθύνης για την τεχνητή νοημοσύνη είναι η προστασία των πολιτών, η αύξηση της εμπιστοσύνης τους στις τεχνολογίες ΤΝ, η ενθάρρυνση της καινοτομίας και η παροχή νομικής ασφάλειας στις επιχειρήσεις. "Πρέπει να υπάρχουν ενιαίοι κανόνες για τις επιχειρήσεις, πρέπει να ληφθεί υπόψη ο υφιστάμενος νόμος", είπε.

Όσον αφορά τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, το Κοινοβούλιο υπογράμμισε τη σημασία ύπαρξης ενός αποτελεσματικού συστήματος για περαιτέρω ανάπτυξη της ΤΝ. Το σύστημα αυτό θα περιλαμβάνει δικλείδες ασφαλείας για την προστασία καινοτόμων προγραμματιστών μέσω του συστήματος διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας της ΕΕ. Ωστόσο, οι απαιτήσεις αυτές δεν πρέπει να αποβούν εις βάρος των συμφερόντων των ανθρώπων-δημιουργών. Μεταξύ των εκκρεμών ζητημάτων συγκαταλέγεται ο καθορισμός της ιδιοκτησίας ενός έργου που δημιουργείται εξ ολοκλήρου με χρήση τεχνολογιών ΤΝ, δήλωσε ο εισηγητής Στεφάν Σεζουρνέ (Renew, Γαλλία).

Χρήση τεχνητής νοημοσύνης σε διάφορους τομείς

Στις 20 Ιανουαρίου 2021, το Κοινοβούλιο πρότεινε κατευθυντήριες γραμμές για τη στρατιωτική και τη μη στρατιωτική χρήση της τεχνητής νοημοσύνης. Σε τομείς όπως ο στρατός, η δικαιοσύνη και η υγεία, "η ΤΝ δεν πρέπει ποτέ να αντικαταστήσει ή να απαλλάξει τους ανθρώπους από την ευθύνη τους", δήλωσε ο εισηγητής Ζιλ Λεμπρετόν (ID, Γαλλία). Οι ευρωβουλευτές τόνισαν την ανάγκη για ανθρώπινη εποπτεία των συστημάτων ΤΝ που χρησιμοποιούνται στον τομέα της άμυνας και επανέλαβαν το αίτημα του Κοινοβουλίου για απαγόρευση των φονικών αυτόνομων οπλικών συστημάτων που βρίσκονται υπό την καθοδήγηση της τεχνητής νοημοσύνης.

Στις 19 Μαΐου 2021, το Κοινοβούλιο υιοθέτησε μια έκθεση σχετικά με τη χρήση της ΤΝ στην εκπαίδευση, στον πολιτιστικό και οπτικοακουστικό τομέα, ζητώντας την ανάπτυξη τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης κατά τέτοιον τρόπο ώστε να αποτρέπονται οι κοινωνικές, πολιτιστικές προκαταλήψεις ή οι προκαταλήψεις με βάση το φύλο.

"Η τεχνητή νοημοσύνη πρέπει να εκπαιδευτεί ώστε να αποτρέπει τις διακρίσεις", είπε η εισηγήτρια Σαμπίν Βερχάγιεν (ΕΛΚ, Γερμανία).

Την επόμενη μέρα, το Κοινοβούλιο κάλεσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που θέτει ο ψηφιακός μετασχηματισμός, εστιάζοντας στην ΤΝ ως τεχνολογία που μπορεί να στηρίξει την ψηφιακή μετάβαση των δημόσιων και ιδιωτικών τομέων. "Πρέπει να στηρίξουμε τις επενδύσεις και να αφήσουμε στις επιχειρήσεις και στις start-ups το περιθώριο για καινοτομία", τόνισε η εισηγήτρια Ντίρντρε Κλουν (ΕΛΚ, Ιρλανδία).

Στις 6 Οκτωβρίου 2021, οι ευρωβουλευτές ζήτησαν ισχυρές δικλείδες ασφαλείας για τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης από τις αρχές, ζητώντας την καθολική απαγόρευση της αυτοματοποιημένης αναγνώρισης ατόμων σε δημόσιους χώρους, την καταπολέμηση των διακρίσεων και περισσότερη διαφάνεια στη χρήση αλγορίθμων. "Δεν τίθεται ερώτημα για το εάν τα συστήματα ΤΝ μπορούν να οδηγήσουν σε διακρίσεις. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ισχύει κάτι τέτοιο", είπε ο εισηγητής Πέτερ Βιτάνοβ (S&D, Βουλγαρία).

Η ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης εξαρτάται επίσης από τη θέσπιση μιας αποτελεσματικής ευρωπαϊκής στρατηγικής για τα δεδομένα. Στις 25 Μαρτίου 2021, το Κοινοβούλιο ενέκρινε τις προτάσεις του για τη θέσπιση μιας ειδικής νομοθεσίας για τα δεδομένα. 

Μάθετε πώς η ΕΕ συμβάλει στη ψηφιακή μεταμόρφωση της ΕΕ προς όφελος των πολιτών, των εταιρειών και του περιβάλλοντος.

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός αποτελεί βασική προτεραιότητα της ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμβάλει στη διαμόρφωση των πολιτικών που ενισχύουν την αξιοποίηση των νέων ψηφιακών τεχνολογιών στην Ευρώπη, δημιουργούν νέες ευκαιρίες για επιχειρήσεις και καταναλωτές, στηρίζουν την πράσινη μετάβαση της ΕΕ και την εκπλήρωση του στόχου της για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, στηρίζουν τους πολίτες στην απόκτηση ψηφιακών δεξιοτήτων και την κατάρτιση των εργαζομένων και συμβάλουν στη ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών, διασφαλίζοντας παράλληλα τον σεβασμό των βασικών δικαιωμάτων και αξιών.

  • Η ενίσχυση της ψηφιοποίησης φέρνει πολλά οφέλη στην κοινωνία. Η ΕΕ θέλει να ενισχύσει την ψηφιακή της κυριαρχία και να θέσει πρότυπα, αντί να ακολουθεί πρότυπα που έχουν θέσει άλλοι, για να κάνει την Ευρώπη κατάλληλη για την ψηφιακή εποχή.
  • Για να καθοδηγήσει τον ψηφιακό μετασχηματισμό της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το πρόγραμμα πολιτικής για την ψηφιακή δεκαετία της Ευρώπης, το οποίο περιλαμβάνει συγκεκριμένους στόχους και στόχους για το 2030 σε τομείς όπως οι δεξιότητες, οι ασφαλείς και βιώσιμες ψηφιακές υποδομές, ο ψηφιακός μετασχηματισμός των επιχειρήσεων και η ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών.

Τι είναι ο ψηφιακός μετασχηματισμός;

  • Ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι η διείσδυση των ψηφιακών τεχνολογιών στις επιχειρήσεις και ο αντίκτυπος των τεχνολογιών στην κοινωνία
  • Οι ψηφιακές πλατφόρμες, το Διαδίκτυο των Πραγμάτων, το υπολογιστικό νέφος, τεχνολογία blockchain και η τεχνητή νοημοσύνη είναι ορισμένες από τις τεχνολογίες που επηρεάζουν...
  • ... τομείς όπως είναι οι μεταφορές η ενέργεια, ο αγροδιατροφικός κλάδος, οι τηλεπικοινωνίες, οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, η εργοστασιακή παραγωγή και η υγειονομική περίθαλψη, μεταμορφώνοντας τις ζωές των ανθρώπων
  • Οι τεχνολογίες μπορούν να συμβάλουν στη βελτιστοποίηση των διαδικασιών παραγωγής, στη μείωση των εκπομπών και των αποβλήτων, στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των εταιρειών και στη διάθεση νέων υπηρεσιών και προιόντων στην αγορά

 

 

Τι κάνει η ΕΕ για να διαμορφώσει τον ψηφιακό μετασχηματισμό;

  • Χρηματοδότηση των ψηφιακών προτεραιοτήτων της ΕΕ
  • Ο ψηφιακός τομέας παίζει κεντρικό ρόλο σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ: η κρίση του κορονοϊού κατέστησε εντονότερη την ανάγκη μιας συντονισμένης απάντησης που να επωφελεί την κοινωνία και την ανταγωνιστικότητα μακροπρόθεσμα. Οι ψηφιακές λύσεις παρουσιάζουν σημαντικές ευκαιρίες και είναι απαραίτητες για τη διασφάλισης της ανάκαμψης της Ευρώπης και της ανταγωνιστικής της θέσης στην παγκόσμια οικονομία.
  • Το σχέδιο οικονομικής ανάκαμψης της ΕΕ απαιτεί από τα κράτη μέλη να διαθέσουν τουλάχιστον το 20% των κονδυλίων του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ύψους 672,5 δισ. ευρώ, στη ψηφιακή μετάβαση. Τα επενδυτικά προγράμματα, όπως είναι το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας "Ορίζων Ευρώπη" και ο μηχανισμός "Συνδέοντας την Ευρώπη", που χρηματοδοτεί έργα υποδομών, διαθέτουν σημαντικά ποσά σε έργα ψηφιακής καινοτομίας.
  • Η ΕΕ στοχεύει στην επίτευξη των στόχων της ψηφιακής μετάβασης μέσω των επενδυτικών της προγραμμάτων και της θέσπισης νέων κανόνων.
  • Τον Απρίλιο του 2021, το Κοινοβούλιο ενέκρινε το πρόγραμμα Ψηφιακή Ευρώπη, το πρώτο εργαλείο της ΕΕ που αποσκοπεί να επιταχύνει τον ψηφιακό μετασχηματισμό των ευρωπαϊκών κοινωνιών και οικονομιών. Το πρόγραμμα θα επενδύσει σε ψηφιακές λύσεις που μπορούν να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, να συμβάλουν στην πράσινη μετάβαση και να διασφαλίσουν την τεχνολογική της υπεροχή. Θα επενδύσει 7,6 δισ. ευρώ σε 5 τομείς: στους υπερυπολογιστές (€2,2 δισ.), στην Τεχνητή Νοημοσύνη (€2,1 δισ.), στην κυβερνοασφάλεια (€1,6 δισ.), στις εξελιγμένες ψηφιακές δεξιότητας (€577 εκατ.) και στη διεύρυνση της χρήσης των ψηφιακών τεχνολογιών σε ολόκληρη την οικονομία και την κοινωνία της ΕΕ (€1,1 δισ).

 

Τεχνητή Νοημοσύνη και Στρατηγική για τα Δεδομένα

  • Η ΤΝ μπορεί να διασφαλίσει τη βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψης, την παρασκευή ασφαλέστερων αυτοκινήτων και την παροχή εξατομικευμένων υπηρεσιών. Μπορεί να οδηγήσει στη βελτιστοποίηση των διαδικασιών παραγωγής και να αποφέρει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, μεταξύ άλλων σε τομείς στους οποίους οι επιχειρήσεις κατέχουν ήδη ισχυρές θέσεις, όπως είναι η πράσινη και κυκλική οικονομία, η γεωργία, ο τουρισμός...κλπ.

 

  • Για να διασφαλίσουν ότι η Ευρώπη αξιοποιεί όσο το δυνατόν καλύτερα τις δυνατότητες της Τεχνητής Νοημοσύνης, οι ευρωβουλευτές έχουν τονίσει την ανάγκη θέσπισης μιας ανθρωποκεντρικής νομοθεσίας που να στοχεύει στη διαμόρφωση ενός αξιόπιστου νομοθετικού πλαισίου, στην εφαρμογή ηθικών προτύπων, στη στήριξη των θέσεων εργασίας, στην ενίσχυση του ηγετικού ρόλου της Ευρώπης και στη διεύρυνση του πεδίου επιρροής των ευρωπαϊκών προτύπων.

 

  • Η Επιτροπή πρότεινε νομοθεσία για την τεχνητή νοημοσύνη στις 21 Απριλίου 2021. Σύμφωνα με την πρόταση, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης θα ταξινομούνται ανάλογα με τον κίνδυνο που ενέχουν για τους χρήστες. Μόλις εγκριθούν, θα είναι οι πρώτοι κανόνες στον κόσμο για την τεχνητή νοημοσύνη. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των κρατών μελών της ΕΕ για την τελική μορφή των κανονισμών βρίσκονται σε εξέλιξη.
  • Η ανάπτυξη τεχνολογιών ΤΝ στην Ευρώπη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ύπαρξη μιας επιτυχημένης στρατηγικής για τα δεδομένα. Το Κοινοβούλιο έχει ήδη τονίσει τη σημασία που έχουν τα βιομηχανικά και δημόσια δεδομένα για τις εταιρείες της ΕΕ και τους ερευνητές, ζητώντας τη δημιουργία ευρωπαϊκών χώρων δεδομένων και υποδομών για τα μαζικά δεδομένα, καθώς και τη θέσπιση ενός αξιόπιστου νομοθετικού πλαισίου.
  • Για να βοηθήσει στην απελευθέρωση των δυνατοτήτων των μεγάλων δεδομένων και της τεχνητής νοημοσύνης, το Κοινοβούλιο ενέκρινε δύο πράξεις για την ενίσχυση της κοινής χρήσης δεδομένων το 2022 και το 2023.
  • Μάθετε ποιες είναι οι προσδοκίες του Κοινοβουλίου όσον αφορά την ευρωπαϊκή στρατηγική για τα δεδομένα.

Κυβερνοασφάλεια

  • Καθώς το ψηφιακό και το φυσικό αλληλεπιδρούν ολοένα και περισσότερο, προκύπτουν νέοι κίνδυνοι, καθιστώντας την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο σημαντική για τομείς που κυμαίνονται από την ασφάλεια των καταναλωτών στο Διαδίκτυο έως την κανονική λειτουργία των νοσοκομείων, του νερού και των τροφοδοτικών.
  • Για την καλύτερη προστασία των Ευρωπαίων και των επιχειρήσεων από απειλές στον κυβερνοχώρο, το Κοινοβούλιο ενέκρινε νέους νόμους που ενισχύουν την κυβερνοασφάλεια της ΕΕ σε βασικούς τομείς τον Νοέμβριο του 2022.
  • Το 2021, το Κοινοβούλιο ενέκρινε τη δημιουργία ενός νέου ευρωπαϊκού κέντρου κυβερνοασφάλειας.
  • Οι κανόνες για την πρόληψη της διάδοσης τρομοκρατικού περιεχομένου στο Διαδίκτυο εγκρίθηκαν το 2021 και ισχύουν από τον Ιούνιο του 2022.

 

Ανάπτυξη ερμηνευτικού σχολίου (παράδειγμα)

Τάκης Σινόπουλος

Ο καιόμενος 

Το Φαινομενο της αυτοπυρπόλησης αποτέλεσε στην εποχή μας την έσχατη μορφή προσωπικής διαμαρτυρίας των διαφόρων απελπισμένων ιδεολόγων. Το ποίημα ανήκει στη συλλογή Μεταίχμιο Β' (1957).

Κοιτάχτε μπήκε στη φωτιά! είπε ένας απ' το πλήθος.

Γυρίσαμε τα μάτια γρήγορα. Ήταν

στ' αλήθεια αυτός που απόστρεψε το πρόσωπο, όταν του

μιλήσαμε. Και τώρα καίγεται. Μα δε φωνάζει βοήθεια.

Διστάζω. Λέω να πάω εκεί. Να τον αγγίξω με το χέρι μου.

Είμαι από τη φύση μου φτιαγμένος να παραξενεύομαι.

Ποιος είναι τούτος που αναλίσκεται περήφανος;

Το σώμα του το ανθρώπινο δεν τον πονά;

Η χώρα εδώ είναι σκοτεινή. Και δύσκολη. Φοβάμαι.

Ξένη φωτιά μην την ανακατεύεις, μου είπαν.

Όμως εκείνος καίγονταν μονάχος. Καταμόναχος.

Κι όσο αφανίζονταν τόσο άστραφτε το πρόσωπο.

Γινόταν ήλιος.

Στην εποχή μας όπως και σε περασμένες εποχές

άλλοι είναι μέσα στη φωτιά κι άλλοι χειροκροτούνε.

Ο ποιητής μοιράζεται στα δυο.

Ερμηνευτικό ερώτημα

Πώς διαγράφεται μέσα από το ποίημα ο ρόλος του ποιητικού υποκειμένου; Ποια είναι η δική σας θέση για τη στάση που θα πρέπει να τηρήσει (150-200 λέξεις);

Στο ποίημα αναδεικνύεται η αντίθεση μεταξύ των λίγων, που επιλέγουν την αυτοθυσία ως δρόμο υπεράσπισης των ιδεών τους και των πολλών, που αρκούνται στην αμέτοχη παρατήρηση του ηρωισμού. Παρουσιάζεται ένα γεγονός απροσδόκητο, την αυτοπυρπόληση του «καιόμενου», στην οποία το ποιητικό υποκείμενο είναι μάρτυρας μέσα σε ένα πλήθος παρατηρητών (γυρίσαμε... μιλήσαμε). Η πράξη γεννά στο ποιητικό υποκείμενο συναισθήματα δισταγμού (διστάζω), συμπάθειας (να τον αγγίξω), περιέργειας (είμαι... να παραξενεύομαι) αλλά και φόβου (φοβάμαι). Παράλληλα, εκδηλώνονται οι σκέψεις του με τη μορφή ερωτημάτων, με κύριο αίσθημα τον θαυμασμό (ποιος είναι αυτός... περήφανος;). Άξιο προσοχής είναι ότι το ποιητικό υποκείμενο δεν εκφράζει την προσπάθεια να επέμβει έμπρακτα, αν και «μοιράζεται στα δύο», αντιλαμβάνεται δηλαδή την αξία της θυσίας αλλά παράλληλα κατανοεί τον φόβο των πολλών.

Η στάση του ποιητικού υποκειμένου με βρίσκει αντίθετο, καθώς θεωρώ πως χρέος ενός «ποιητή», γνήσιου καλλιτέχνη, είναι να παίρνει θέση ενεργή απέναντι στα γεγονότα. Με τη δύναμη της τέχνης του οφείλει να εξυψώσει τις πράξεις ηρωισμού και να συμβάλει στην καταπολέμηση του κλίματος απάθειας που χαρακτηρίζει, δυστυχώς, την εποχή μας. Χρειαζόμαστε ποιητές που, αν και «μοιράζονται στα δυο» τελικά καταφέρνουν να αναδειχτούν σε έμπρακτους υπερασπιστές των ανώτερων αξιών και των φορέων τους.